Lozan Antlaşması sonrası Midilli Adası'nda mübadele


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FİTNAT FATMA SÖNMEZ

Danışman: Ali Fuat Örenç

Özet:

Midilli Adası, Cenevizli Gattilusio ailesinin yönetimindeyken, 1462'de Fatih Sultan Mehmed döneminde fethedilerek Osmanlı topraklarına katılmıştır. Türk hâkimiyeti girdikten hemen sonra müstakil bir sancak olarak teşkilatlandırılmış ve daha sonra kurulan Cezair-i Bahr-i Sefid Vilayeti içinde yerini almıştır. Ada'da fetihten itibaren yoğun Türk ve Müslüman nüfus yerleşimi yaşanmıştır. Bu şekilde I. Balkan Savaşı'na kadar Osmanlı hâkimiyetinde kalan ada, 1912 yılında Yunanistan tarafından işgal edilmiş, bu işgal Kurtuluş Savaşı'nın sonuna kadar devam etmiştir. Kurtuluş Savaşı'nın bitiminde Anadolu Rumları, Yunan ordusunun yenilgisinden sonra çeşitli yollardan Yunanistan anakaraya ve adalara kaçmışlardı. Bu göç dalgasıyla ve göçmen yığılmasıyla çok zor durumda kalan Yunan Hükümeti çareyi Yunanistan sınırları içinde yaşayan Türkleri göndererek yerlerine göçmen Rumları yerleştirmede bulmuştu. Ayrıca Türk Hükümeti de yaşanan kötü deneyimlerden sonra artık Rum azınlıkla yaşamak istememekteydi. Öte yandan Batı Devletleri de bölgede kalıcı barışı sağlanması için mübadelenin yapılmasında fayda gördüğü için eğilimleri ve telkinleri bu yöndeydi. Bütün bu eğilimler sonucu Kurtuluş Savaşı'ndan hemen sonra toplanan Lozan Barış Konferansı'nda TBMM ile Yunan Krallığı arasında "Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi'ne İlişkin Sözleşme ve Protokol" imzalandı (30 Ocak 1923). Yine TBMM ile Yunan Krallığı arasında imzalanan başka bir antlaşma ile içinde Midilli Adası'nın da bulunduğu bazı Ege adaların egemenliği Yunanistan'a devredilmişti. Böylece Midilli'nin Müslüman halkı da mübadeleye tabi tutulmuş oldu. Bu tezde, Midilli Müslümanlarının mübadele haberini almaları, mübadeleyi beklerken içinde bulundukları durum, öncelikli ve acil olarak Türkiye'ye nakil edilme nedenleri, Midilli'deki uğraşılarına göre, Türkiye'de tespit edilen iskân bölgeleri, Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi, dönemin gazeteleri, Sözlü Tarih Çalışmaları ve Meclis tutanaklarının ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Midilli Adası, Lozan Antlaşması, Mübadele, Mübadiller, Ege Sorunu.