Ferula mervynii H. Sağıroğlu & H. Duman ve Ferula orientalis L. Türleri Üzerinde Fitokimyasal Araştırmalar

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık Fakültesi Bölümü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Nurdan Bektaş Yazıcı

Danışman: Mahmud Miski

Özet:

Yazıcı Bektaş, N. (2020). Ferula mervynii M. Sağıroğlu & H. Duman ve Ferula orientalis L. Türleri Üzerinde Fitokimyasal Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi ABD. Doktora Tezi. İstanbul.
Bu çalışmada, Ferula orientalis L. ve Türkiye için endemik olan Ferula mervynii M. Sağıroğlu & H. Duman bitkileri Erzurum’dan toplanmış, iki türün de köklerinden elde edilen diklorometan ve metanol ekstreleri, in vitro ortamda antidiyabetik, antikolinesteraz ve sitotoksik aktiviteleri açısından incelenmiş ve iki bitkinin de toprak altı diklorometan ekstresinin aktif olduğu ortaya konmuştur. Aktif ekstreler üzerinde kromatografik yöntemler kullanılarak izolasyon çalışmaları yapılmıştır ve elde edilen moleküllerin yapıları aydınlatılmıştır. Miktarı yeterli olan bileşiklere antidiyabetik, antikolinesteraz ve sitotoksik aktivite test sistemleri uygulanmıştır.
Ferula mervynii bitkisi üzerinde ilk defa izolasyon çalışması yapılmıştır. Kök diklorometan ekstresinden 6 tanesi yeni seskiterpen ester; 6-asetil-8-t-sinnamoil-antakyatriol (FM-2), 6-asetil-8-t-sinnamoil-şiromodiol (FM-4), 8-t-sinnamoil-tovarol (FM-7), 6-asetoksi-8-t-sinnamoiloksi-nor-β-1(S),2-epoksi-eleman-4-on (FM-8), 6β-asetoksi-8α-t-sinnamoiloksi-nor-epi-eleman-4-on (FM-19), 6-asetil-8-t-sinnamoil-3-epi-antakyatriol (FM-20), 3 tanesi bilinen seskiterpen ester; 6-asetil-8-t-sinnamoil-antakyatriol (FM-1), 6-asetil-8-benzoil-tovarol (FM-5), ferutinin (FM-11), 2 tanesi bilinen fenilpropanoit; krokaton (FM-3) ve 1-hidroksi-1-(3’-metoksi-4’-5’-metilendioksi)fenilpropan (FM-12) ve 1 tanesi bilinen asetilenik molekül; falkarindiol (FM-13) olmak üzere toplam 12 molekül izole edilmiştir.
Ferula orientalis bitkisinin kök diklorometan ekstresinden 11 adet bilinen molekül elde edilmiş ve yapı analizleri ortaya konmuştur. İzole edilen ferutinin (R-2), 8-p-hidroksi-benzoil tovarol (R-3), epoksiyaşkeanadiol vanillat (R-5), epoksiyaşkeanadiol p-hidroksi benzoat (R-6), 6-β-p-hidroksibenzoiloksi-germakra-1(10),4-dien (R-7) ve 8-vanilloil tovarol (R-11) isimli moleküllerin daha önce F. orientalis bitkisinden elde edildiği bilinmektedir. Fakat lökoferin (R-9), teferin (R-14), teferidin (R-15), 8-O-anjeloil tovarol (R-16) ve çimgin (R-25) adlı moleküller ilk defa F. orientalis türünden elde edilmiştir.
Yapılan bu çalışmada; antidiyabetik aktivite için α-amilaz ve α-glukozidaz enzimleri üzerinde, antikolinesteraz aktivite için asetilkolinesteraz ve butirilkolinesteraz enzimleri üzerinde, sitotoksik aktivite için kolon (COLO 205), lösemi (K-562), meme (MCF-7) ve insan umbilikal ven endotelyal (HUVEC) hücre hatları üzerinde çalışılmıştır.