Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Selami İnce
Danışman: Hasan Akbulut
Özet:
Türkiye’de sinemanın gelişmeye başlaması Türkiye Cumhuriyeti’nin
kuruluşunun ilk yıllarına denk gelmektedir. Bu yüzden Türkiye Cumhuriyeti tarihi ile
Türkiye sinema tarihinin kronolojik bir örtüşme içinde olduğu görülmektedir. “Türk
Sinemasında kaymakam ve belediye başkanı temsili” adlı bu tez çalışmasında
kaymakam ve belediye başkanlarının hangi kültürel değerlerle ve siyasi süreçlerle
ilişkili olarak temsil edildiği incelenmektedir. İncelenen filmlerde kaymakam ve
belediye başkanının, filmlerin çekildiği veya anlatıldığı dönemlerde toplumsal ve
kültürel yapıyı nasıl temsil ettiği veya eleştirdiği, ideolojik, siyasal ve kültürel yapıyı
nasıl meşrulaştırdığı veya reddettiği ele alınmaktadır. Tezde film izleyicileri aracılığı
ile ideolojik, siyasal ve kültürel sistemin kendini nasıl yeniden ürettiğinin ortaya
çıkarılması amaçlanmaktadır.
Ulus devlet kuruluş ideolojisinin yani batılılaşma, aydınlanma ve laiklik gibi
ilkeleri bünyesinde toplayan Atatürkçülüğün filmlerde nasıl inşa edildiği ve sinemanın
bu geleneği sürdürüp sürdürmediğinin tespiti, onay ve kopuş yaşanan dönem
özelliklerinin incelenmesi bu çalışmanın amaçlarından biridir. Başrolde kaymakam ve
belediye başkanı bulunan filmlerin tümü bu tezin evrenini oluşturmaktadır.
Araştırma ‘Temsil Teorisi’ yöntemine göre yürütülmüştür. Filmler birer metin
olarak değerlendirilmiş ve Stuart Hall’ün inşacı yaklaşımına göre, sinemanın kimlik,
kültür ve anlam inşası süreçleri çözümlenmiştir. Nitel araştırma tekniklerinden biri
olan içerik çözümlemesine göre yapılan analizler sonucunda kaymakam ve belediye
başkanı filmlerinin öznel bir ürün olmaktan çok kültürel ve toplumsal olguların temsili
olduğu sonucuna varılmıştır. Filmler, olayların yansıması olarak değil, sosyal konuları
ve tarihi olayları şekillendirmekte ekonomik ya da materyal ‘temel’ kadar önemli,
‘esas süreç’ ve bir inşa olarak görülmektedir. Bu tezde incelenen kaymakam ve
iv
belediye başkanı filmleriyle, Türkiye’nin kuruluşuyla birlikte toplumsal hayatta var
olan ve günümüzde de varlığını sürdüren çatışmalar ekseninde kurulmuş metaforik
anlatıların süreç içinde değişimi izlenmiştir.
Çalışma boyunca başrolü veya ağırlıklı rolü kaymakam ve belediye başkanı
olan 24 film izlenmiş, filmlerin ortak yanları saptanmıştır. Büyük çoğunluğu komedi
türünde olan filmlerin inceledikleri ortak çelişkiler, din sömürüsü, aydınlanma,
merkezi idarenin halka uzaklığı, kalkınma, yoksulluk, yolsuzluk, feodalite ile
mücadele gibi konuldan oluşmaktadır. Belediye başkanları ve kaymakamlar bu
sorunlar karşısında konumlanmaktadır ve bu konumlanma ülkenin gerçek siyasal ve
kültürel hayatına uygun düşmektedir.