Akademik Veri Yönetim Sistemi
BOSTANCI GÜVER Z. F. (Yürütücü), GÜVER T.
TÜBİTAK Projesi, 2017 - 2021
Güneş parlamaları, Güneş sistemindeki en güçlü manyetik olaylar olup koronal plazmanın ısınmasından ve parçacıkların rölativisttik enerjilere kadar ivmelenmesinden sorumludur. Parlamaların, Güneş lekeleri etrafındaki aktif bölgeler ile ilişkili manyetik alanlarda depolanan muazzam bir enerjinin aniden serbest kalmasından kaynaklandığına inanılmaktadır. Günümüzde manyetik alanın parlamalar da dâhil pek çok Güneş aktivitesinin ana enerji kaynağı olduğu kabul görmektedir. Parlama sonucu yayınlanan radyasyon elektromanyetik tayfın geniş bir aralığında gözlenir: radyo, görünür, UV, X-ışın ve gama-ışınları.
40 yılı aşkın bir süredir Güneş parlamalarının elektromanyetik tayf boyunca; radyo bölgesinden gama-ışın bölgesine kadar olan tüm frekanslarda yapılan gözlemlerde yarı-periyodik salınımlar (QPP; quasi-periodic pulsations) gösterdiği rapor edilmiştir. Zaman serilerinin frekans analizine dayanan çoğu çalışmalardan, Güneş parlamalarındaki QPP periyotları saniye altı aralıklarından birkaç on saniyelere kadar, hatta beş dakika civarında maksimum periyotlara kadar ulaşabilmektedir. QPP, parlama öncesi halden bozulma aşamasına kadar bir parlamanın tüm fazlarında teşhis edilebilir.
QPP’lerle ilgili şimdiye kadar yapılmış pek çok çalışma olmasına rağmen bunların oluşumundan sorumlu mekanizmanın ne olduğu hala belirsizdir ve genellikle MHD süreçleri ile ilişkilendirilir. Parlamalarda gözlenen QPP’ye olan ilginin çeşitli motivasyonları vardır. Her şeyden önce, QPP’ler parlamalara özgü gerçek bir özellik olup enerjinin salınımından sorumlu mekanizmalardır. Bununla birlikte, QPP’ler Güneş parlamalarında gerçekleşen süreçlerin anlaşılmasında ve bunların tetiklenme mekanizmaların anlaşılmasında önemli bilgiler içerir.
Bu yüzden önerilen proje süresince, Güneş parlamalarındaki QPP’le ile tutarlı sinyallerin sistematik araştırılması büyük bir örnek üzerinden gerçekleştirilecektir. Projede hem GOES (Geostationary Operational Environmental Satellite) uydu serileriyle hem de Fermi/GBM (Gamma-ray Burst Monitor) uydusu ile gözlenmiş M- ve X-sınıfı Güneş parlamalarının zamansal ve tayfsal analizleri yapılarak parlamalardaki QPP’lerin dinamik ve tayfsal özellikleri detaylı araştırılacaktır. Elde edilen bulgular ışığında, QPP karakteristikleri ilgili literatürdeki bazı belirsizliklere açıklık getirilecek ve QPP’lerden sorumlu mümkün mekanizmalar tartışılacaktır.