Akademik Veri Yönetim Sistemi
Alak M., Boyalık M. T.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2023 - 2026
Kazvînî’nin Telhîsü’l-Miftâh’ı, Teftâzânî’nin el-Mutavvel’i, aynı yazarın Muhtasaru’l-meânî’si ve Cürcânî’nin el-Avâmil’i dikkat çekmektedir. Proje ön hazırlık aşamasında yaptığımız incelemelerde bu klasikler üzerine yaklaşık 725 müstakil eser yazıldığı, bunların en az 410 tanesinin günümüze ulaştığı, sadece 100 kadarının neşredildiği ve geriye kalan 300’ü aşkın eserin halen yazma nüsha halinde bulunduğu tespit edilmiştir. Geç dönem dil ve belagat geleneğine damgasını vuran ve müstakil bir literatüre yol açan kavramların başında ise vaz‘ ve istiâre gelmektedir. Yaptığımız ön incelemelerde vaz kavramı üzerine 189 eser yazıldığı, bunların 177 tanesinin günümüze ulaştığı, 40 tanesinin matbu 137 tanesinin ise yazma nüsha halinde olduğu tespit edilmiştir. İstiâre kavramı üzerine ise 172 müellife ait çoğu yazma nüsha halinde 184 farklı eser tespit edilmiştir. Böylece projenin kapsam alanında karşımıza 1100 dolayında eserden oluşan devasa bir dil-belagat birikimi çıkmaktadır. Bu projede, geç dönem dilbilim ve belagat geleneğinde yer alan ve literatürü büyük ölçüde domine eden bu eserlerin tamamı, matbu olan-elyazması olan ayrımı gözetilmeksizin incelenerek bunların analizine bir giriş yapılacaktır. Önce literatür çıkarılarak eserler müellifleriyle beraber ana hatlarıyla tanıtılacak, ardından belirlenen soru ve meseleler üzerinden kronolojik olarak mukayeseli şekilde analiz edilecektir. Bu analizler sonucunda İKD dil-belagat geleneğinde hangi meselelerin ne ölçüde ve hangi yöntemlerle tartışıldığı, bu dönemdeki tartışmaların öncesiyle irtibatı, birbirinin tekrarı olup olmadığı, özgünlük değeri ve günümüz dil ve belagat tartışmaları açısından ne anlam ifade ettiği açığa çıkarılacaktır. Böylece İKD dil ve belagat düşüncesi tarihinin yazılabilmesi için elzem verilere ulaşılacaktır. Proje yürütücüsünün koordinesi ve editörlüğünde gerek yazma eser incelemeleri gerekse İKD dil ve belagat konularında uzman olan akademisyenlerin koordineli bir şekilde aynı yöntemleri izleyerek yürütecekleri araştırmaların sonucunda, yedi özgün telif kitap yazılacak ve bulguların paylaşılmasına yönelik bilimsel toplantılar düzenlenecektir. Böylece ilim camiası ve kamuoyuna İKD dil-belagat geleneğinin literatürü, meseleleri, belirleyici tartışmaları, özgünlük değeri ve günümüzdeki imkanları konusunda kuşatıcı bir tablo sunulacaktır. Bu öncü adımlar dil ve belagat disiplinlerindeki lisansüstü çalışmalar için yeni alanlar açacak ve bu çalışmalara muhteva ve yöntem bakımından kılavuzluk edecektir.
Anahtar Kelimeler:
İkinci Klasik Dönem, İslam Dil ve Belagat Düşüncesi, Şerh ve Hâşiye Geleneği, İstiâre, Mecaz, Vaz‘, Miftâhu’l-ulûm, Telhîsü’l-Miftâh, el-Mutavvel, Muhtasaru’l-meânî, el-Avâmil.