Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2024
Bu projenin amacı Türkiye’de belediye bütçelerindeki gerçekleşmelerin tahminlerden sapma düzeyini ölçmek ve belediyeler arasında bu sapmanın farklılaşmasının nedenlerini araştırmaktır. Genel olarak bütçe tahminlerinden sapmalar maliye yazını içerisinde incelenen bir konu olmakla birlikte, Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmalar ya merkezi yönetim bütçesi kapsamında toplu bir şekilde ya da sadece bir bakanlığın bütçesini incelemiştir. Türkiye literatüründe sapmalara sadece belediye bütçeleri özelinde odaklanan çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma bilebildiğimiz kadarıyla Türkiye’de belediyelerin bütçe tahminlerinden sapmanın ekonomik ve fonksiyonel bütçe sınıflandırmalarında incelendiği ilk çalışma olacaktır. Tahmin başarısı (forecast accuracy) ve sapmalarının belirleyenlerini belediyeler/yerel yönetimler için inceleyen uluslararası literatürde ise konunun ele alınışı bütçeleme sürecinin iki unsuru olan hazırlık (tahminlerin yapılması) ve uygulama (harcama ve gelirlerin gerçeklemesi) sürecinin bütün boyutlarını ele almamaktadır. Sapmalar ölçüldükten sonra genellikle politik bütçe döngüsü literatürü izlenerek sapmaların belirleyenleri incelenmiş; bütçeleme sürecine katılan aktörlerin kapasitesi, kurumsal yapının etkisi ihmal edilmiştir. Bu çalışma ilgili yazından hareketle geliştirilen hipotezleri Türkiye için test eden ilk çalışma olacağı gibi, aynı zamanda ihmal edilen boyutların etkisini de inceleyerek olguya dair bütünlüklü bir perspektif sunmayı amaçlamaktadır.
Sapmaların azalması kamu hizmetinin etkinliği ve finansal sürdürülebilirliğini etkilediği gibi aynı zamanda kamu kaynaklarının hakkaniyetli ve toplumsal ihtiyaçlara uygun olarak dağıtılmasını etkileyebilir. Dolayısıyla sapmaların belirleyenlerine ilişkin bütüncül bir perspektiften yapılacak bir çalışma bütçeleme sürecinin iyileştirilmesine ve bütçe yapım süreci aktörlerinin bütçeden etkilenen topluluğa hesap verebilirliğini arttırabilir. Bu nedenle çalışmanın çıktılarının kanıt temelli kamu politikası yapım sürecine destek olacağı iddiasındayız.
Akademik olarak literatürdeki boşluğu doldurmak ve bütçe yapım sürecinde iyileştirmeye zemin sağlamak için tasarlanan araştırma maliye, siyaset bilimi ve kamu politikası analizi disiplinlerinin kuramsal ve ampirik birikimine dayanmaktadır; bu nedenle araştırma ekibi çok disiplini bir biçimde oluşturulmuştur. Ancak teorik çerçevenin kapsayıcılığı olgunun bütüncül analizi için yeterli değildir; aynı zamanda bu teorik çerçeveyle uyumlu bir biçimde farklı veri türlerinin ve kaynaklarının da bir arada kullanılması gerekir. Bu nedenle araştırmanın tasarımında nicel ve nitel verilerin bir arada kullanıldığı karma yöntemin bir alt türü olan ardışık karma yöntem seçilmiştir.
Projede öncelikle Türkiye genelinde 2010 yılı itibariyle bütçe tahmin sapmalarının düzeyi farklı istatistik ölçütler kullanılarak hesaplanacak ve hangi illerde hangi alt kalemlerde sapmanın daha yüksek olduğu tespit edilecek; ardından ise sapmaların kurumsal, politik ve ekonomik belirleyenleri ekonometrik yöntemlerle analiz edilecektir. Ardından 5 il ve 5 büyükşehir belediyesinde bütçe yapım sürecine katılan aktörlerle bütçeleme süreci, tahmin yaparken kullanılan yöntemler ve bunlarla sapma arasındaki bağlantıya ilişkin derinlemesine görüşmeler yapılacaktır. Belediyeler faaliyet raporlarında parasal veya farklı sayısal büyüklüklerle belirttikleri hedeflerinden sapmalara dair açıklama yapmaktadır. Derinlemesine görüşme yapılan belediyelerin 2018 ve 2020 yılı faaliyet raporlarında hedeften sapmalarla ilgili yer verdikleri açıklamalar incelenecek ve bu açıklamalar daha önce toplanmış verilerle karşılaştırılarak geçerlilik kontrolü yapılacaktır.