Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 3501 - Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı, 2014 - 2016
Osmanlı dönemi şehirlerinin tarihi, monografik olarak 20. yüzyılın başından itibaren yazılmaya başlanmıştır. Yaptığımız taramalardan detaylıca gördüğümüz üzere, bugünkü Balkan, Anadolu ve Arap-Afrika (bugün MENA olarak adlandırılmaktadır) coğrafyasını kapsayan Osmanlı sınırlarında yer alan şehirler Türkiye, Mısır, Irak, Suriye, Yunanistan, Bosna-Hersek, Makedonya gibi onlarca ülke tarihçileri tarafından çalışılmakta, arşiv malzemeleri kullanılarak tarihleri ortaya konmaktadır. En önemli sorun ise tarih yazımı açısından bu şehir tarihlerinin birbiri ile irtibatsız olarak yazılmakta olmasıdır. Oysa şehirler ancak bir şehirler ağında varlıklarını sürdürebilir ve bir şehir diğer şehirlerle birlikte değerlendirilerek çok daha doğru anlaşılabilir. Osmanlı coğrafyasında bulunan şehirlerin de bu çerçevede birbiri ile ilişkilendirilerek, şehir ötesi/arası ağları tespit edilerek çalışılması gerekmektedir. Örneğin, Edirne’nin 1700 tarihlerindeki şehir tarihini çalışan bir araştırmacının o dönemde bu şehre nüfus, etnik-dini dağılım, iktisadi hacim, mahalle ve yerleşim özellikleri gibi hususlarda benzeyen ya da ayrışan şehirleri bilmesi ve o şehirlerle ilgili çalışmalara müracaat ederek kendi çalışmasını zenginleştirmesi hayati önemdedir. Diğer yandan, sayıları yüzlerce olan Osmanlı şehirleri yeknesak özelliklere sahip değildirler. Liva, Vilayet, Sancak, Kaza gibi adlandırmalarla Osmanlı idari sisteminde bir tasnif bulunmakla birlikte şehirler ve idari bölgeleri, şehircilik açısından nüfus büyüklükleri başta olmak üzere bazı tanımlayıcı özelliklerle yeniden bir tasnife tabi tutulmalı ve şehir tipolojileri oluşturulmalıdır. Makalede, mevcut kaynaklardan elde edilecek şehir verileriyle yeni bir tasnifin/tipolojilendirmenin kriterleri ve ölçekleri 1) tarihsel dönemler dikkate alınarak 2) dinamik bir şekilde nasıl oluşturulabilir, 3) temaat haritalarla şehirlerin özellikleri nasıl haritalanabilir gibi meseleler 4) tahrir ve avârız defterlerinin yoğunlukla bulunduğu 1450-1700 tarihleri arası merkeze alınarak tartışılacaktır. Yöntem olarak önce mevcut verilerin tasnifi, tanımı ve tasviri yapılacak, sonrasında kümeleme/mütekabiliyet analizi ile coğrafi bilgi sistemleri (CBS/GIS) uygulamaları kullanılacaktır.