Engeli Olmayan ve Ortopedik Engeli Olan Bireylerin Sosyal Karsılastırma Düzeylerini Yordayan Degiskenlerin Incelenmesi

TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2022

Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
Başlama Tarihi: Şubat 2021
Bitiş Tarihi: Şubat 2022

Proje Özeti

Araştırma projesi üç aşamadan oluşmakta olup TÜBİTAK 1002 Hızlı Destek Programı tarafından desteklenmektedir. Çalışmanın ikinci aşaması olan nicel çalışmanın tamamlanması için 270 ortopedik engeli olan ve 270 engeli olmayan bireyden veri toplanılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kişilerin araştırmaya dâhil edilebilmesi için 18 yaş üstü olmaları, İstanbul ilinde ikamet etmeleri ve ortopedik engele sahip olmaları yeterlidir. Bireylerin ortopedik engel türü ve düzeyi; tekerlekli sandalye, koltuk değneği gibi araç kullanma durumları araştırmaya katılımda farklılık arz etmemektedir.

Araştırmanın Amacı ve Önemi

Araştırma engelli olma ve cinsiyet şeklinde iki değişken temelinde tasarlanmış olup bu değişkenlerin tek başına ve bir arada bireylerin sosyal karşılaştırma düzeylerini ve kendilerine yönelik algılarını farklılaştırıp farklılaştırmadığı; bu farklılığın derecesi ve hangi değişkenlerin aracı rol oynadığı anlaşılmaya çalışılacaktır. Araştırmanın verimli bir şekilde yürütülebilmesi açısından engel durumu ortopedik engel türü ile sınırlandırılmıştır. Bunun yanı sıra cinsiyet değişkeni sadece bedensel cinsiyet ile sınırlı tutulmayıp toplumsal cinsiyet rollerinin içselleştirilme düzeyi de çalışmaya dahil edilmiştir. Sosyal konumumuz içerisinde kendimiz ve diğerleri arasında yaptığımız sosyal karşılaştırma, benlik değerlendirmemiz açısında önemli bir araçtır. Literatür taramasından edinilen bilgiler ışığında sosyal karşılaştırma düzeyi, psikolojik dayanıklılık ve benlik kuramındaki değişimler; engele sahip olma ve cinsiyet değişkenleri ile ilişkisi bakımından karşılaştırılacaktır. Engel durumu salt tıbbi bir kavram olmadığından kişilerin engel durumuna yönelik atıfları araştırma çerçevesinde dikkate alınmaktadır. Bu konuda kapsamlı bir kavrayış edinebilmek için literatürde karşılığı bulunmayan engelliliğe ilişkin algılanan tutumları ölçmek amaçlı bir ölçüm aracı geliştirilmesi planlanmaktadır. Bu ölçek, hem engeli olmayan hem de engeli olan bireylere yönelik olduğundan farklılık arz etmektedir. Belirlenen değişkenler üzerinden engelli kadın, engelli erkek, engeli olmayan kadın ve engeli olmayan erkek grupları arasında yapılacak karşılaştırmanın, gruplar arası farklılıklara etki eden faktörlerin anlaşılabilmesine yönelik bulgular sunacağı düşünülmektedir. Engelli bireyler içerisinde daha dezavantajlı durumda olduğu düşünülen, hem kadın hem engelli olmanın neden olduğu süreçlerden etkilenen engelli kadın bireylerin deneyimlerine yönelik ayrıntılı bilgi toplanması amacıyla, nicel araştırma aşamasında normal dağılımdan farklılaştığı gözlenen katılımcılar arasından seçilenler ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılacaktır. Bu sayede engelli kadınların deneyimlerinin çok boyutlu incelenmesi planlanmaktadır. Edinilecek tüm veriler ışığında bu araştırma, bilhassa engelli kadınlara yönelik müdahaleler için kaynak olma gayesi taşımaktadır.

Araştırmanın Yöntemi

Bu araştırma, nicel ve nitel yöntemlerin kullanıldığı karma desene sahip olup 3 aşamadan oluşmaktadır.

1. Aşama-Ölçek geliştirme: Engelli ve engeli bulunmayan bireylerin yaşadıkları toplumda engelliliğe ve engelli bireylere yönelik algıladıkları olumlu-olumsuz tutumların belirlenmesi amacı ile alanyazında örneğine rastlanmayan Ortopedik Engelliliğe İlişkin Tutum Ölçeği geliştirme çalışması yapılmıştır. Veri toplama aşaması tamamlanmış ve analizler gerçekleştirilerek 2.aşamada kullanılmaya hale getirilmiştir

2. Aşama-Nicel Araştırma: Engeli olan ve engeli olmayan kadın ve erkek bireylerin sosyal karşılaştırma düzeyleri (Sosyal Karşılaştırma Ölçeği-SKÖ), toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algıları (Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeği) , engelliliğe yönelik tutumları(Engelliliğe İlişkin Tutumlar Ölçeği), psikolojik sağlamlık düzeyleri (Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği) ile benlik kuramı (Benlik Kuramı Ölçeği) puanları ilgili ölçekler kullanılarak incelenecektir. Katılımcılara kişisel bilgilerinin toplanması amacıyla ayrıca demografik bilgi formu verilecektir. Karşılaştırmanın sağlıkla yapılabilmesi ve karıştırıcı değişkenlerin azaltılması adına sosyoekonomik seviyeyi de yordayan eğitim durumuna göre hem engelli hem engeli olmayan erkek- kadın katılımcılardan ilkokul ortaokul, lise-önlisans ve lisans-lisanüstü olarak 3 alt grup oluşturulması planlanmaktadır.

3. Aşama-Nitel Araştırma: Nicel araştırma aşamasında ölçeklerden edinilen puanlar bağlamında grup ortalamalarının altında ve üstünde puanlar almış olan engelli kadın bireylerden seçilen 6-10 arası kişi, yarı yapılandırılmış görüşmeler ile nitel yöntemle değerlendirilecektir. Araştırmanın Örneklemi İstanbul ilinde 18-65 yaş aralığındaki ortopedik engelli bireylerin sayısına istinaden; Ölçek geliştirme çalışması için 135 engelli birey ve 135 engeli olmayan bireyin; Nicel çalışma için 270 engelli birey ve 270 engelli olmayan bireyin dahil edilmesi planlanmaktadır. Nitel araştırma için katılımcı sayısı 6-10 arasında belirlenecektir. Katılımcıların yaş aralığı 18-65 yaş olarak belirlenmiştir. Katılımcılar sadece ortopedik engeli bulunan bireylerden ve herhangi bir engeli olmayan bireylerden seçilecektir. İki gruptaki kadın ve erkek katılımcı sayılarının eşit olması amaçlanmaktadır.