Akademik Veri Yönetim Sistemi
Güşen S. A., Kuzudişli B. (Yürütücü), Topgül M. E.
TÜBİTAK Projesi, 2017 - 2019
Bu projenin amacı, 1./7.
asırda hadis rivayetinin bağlamını araştırmaktır. Bu amaçla araştırmanın
kapsamı 1./7. asır ile sınırlı tutulmuştur. Çalışmanın genelinde dökümantasyon
metodu ile veri tespiti yöntemi kullanılmıştır. Projede öncelikle 1./7. asrın
sonunda gerçekleşen Tedvîn öncesi ve sonrası hadis rivayetin farklı olduğu
ortaya konmuş, Tedvinden sonra sistemli hadis rivayeti yapılırken, öncesinde
hayatla iç içe bir yapının varlığı ileri sürülmüştür. Tedvin öncesinde de
tekdüze bir yapı olmadığı için bunlar “yarı sistemli hadis rivayeti” ve
“ihtiyaca binaen hadis rivayeti” olarak ikiye ayrılmıştır. Yarı sistemli yapıda
sahâbîler, hem halkada hem de halka
dışında hadis nakletmişler, “İhtiyaca binaen hadis rivayeti”nde ise sadece
gerektiğinde hadis nakledilmiştir. Bu yapıyı araştırmak için bizzat hadislerin
kendisinden istifade edilmiştir. Zira hadislerin girişlerinde çoğu kere onların
ilk asırdaki rivayet serüvenine ışık tutan bilgiler bulunmaktadır. Sebebü
îrâdi’l-hadîs denilen bu bilgilerden hareketle ilk asırdaki çeşitli olayların
hadis rivayetine zemin hazırladığı görülmektedir. Örneğin idarecilik, fitne
olayları gibi hadis rivayetini olumsuz etkilediği düşünülmesine rağmen,
ihtiyaca binaen hadis rivayetinden dolayı bu olayların ilk asırda hadis nakline
olumlu katkıları görülmektedir. Bu bağlamda meslek sâhibi sahabenin
hadislerinin de ilgili konularda olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte
meslek sahibi olmasına rağmen kendisinden mesleği ile ilgili hadis
nakledilmeyen sahabilerin bulunduğu da görülmüştür. Benzer şekilde hadislerin
bağlamı onların anlaşılması bakımından da önemli olduğu için Şiî ve Sünnî
çevrelerde bir hadisin farklı bağlamlarda nakledildiği dikkat çekmiştir.