Türkiye'de Yayılış Gösteren Cerasus L. (Rosaceae) Cinsi Taksonları Üzerinde Moleküler Sistematik ve Fitokimyasal Çalışmalar


Creative Commons License

Erol O. (Yürütücü), Çiftçi A.

TÜBİTAK Projesi, 2017 - 2020

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Başlama Tarihi: Nisan 2017
  • Bitiş Tarihi: Ekim 2020

Proje Özeti

Projemiz kapsamında Cerasus cinsinin Türkiye’de yayılış gösteren 14 taksonununda 100 popülasyondan örnekleme yapılmıştır. Bazı taksonların tek lokaliteye sahip olması ve bazılarının endemik olması örnek sayısında daralmaya neden olmuştur. Cerasus taksonlarının tamamında yaprak morfolojisinin yüksek varyasyona sahip olduğu, daha önce karakter olarak kullanılan trikom özelliklerinin de değişen ekolojik koşullardan etkilendiği tespit edilmiştir. Tohum ve endokarp yüzey yapılarının oldukça kararlı olduğu,  bu nedenle tek başlarına birer diyagnostik karakter olarak kullanılamayacakları görülmüştür. Yaprak yüzey mikromorfolojisinin, popülasyonlar arasında farklılık gösterdiği saptanmıştır. Kristal dağılım ve tiplerinde bazı farklılıklar görülse de tür kategorisinde sağlıklı bir ayrım için kullanılamayacağı ortaya konmuştur. Yaprak anatomisi incelemelerinde üç farklı mezofil tipi görülmüş, bazı grupları oldukça net bir şekilde ayırdığı halde tür düzeyinde taksonomik parametre olarak değerlendirilemeyeceği görülmüştür. Tüm taksonların genç sürgünleri üzerindeki lentisellerin boyuna konumlanabildiği saptanmıştır. Cerasus erzincanica’nın ayrımında kullanılan bu karakter diyagnostik değer taşımamaktadır.

Moleküler analizler sonucunda haplotipler tespit edilmiş ve Anadolu diagonalinde çeşitliliğin fazla olduğu belirlenmiştir. Kloroplast ve nüklear genom verileri doğrultusunda filogenetik analizler varyetelerin birbirine yakınlığını göstermesine rağmen, kloroplast bölgelerinin ayrım konusunda gerekli detayı veremediği belirlenmiş, ITS bölgesinden alınan sonuçlar morfolojik bulgular ile paraleldir.

Polifenolik bileşenlerinden 2-hidroksi trans sinamik asit sadece C. mahaleb taksonlarında tespit edilmiştir. Phlorizin ise C. hippophaeoides, C. prostrata, C. brachypetala ve C. avium taksonlarında belirlenmiştir. Resveratrol maddesinin de C. avium’a spesifik olduğu tespit edilmiş olup diğer taksonlardan farklı olarak para kumarik asiti ihtiva etmediği görülmüştür. Daha ayrıntılı bir çalışma ile bu gruptan kemotaksonomik veri alınabileceği tespit edilmiştir. Cerasus taksonları meyvelerinin iyi bir antioksidan kaynağı olduğu, meyvelerin farklı ekstraksiyon yöntemleri ile pilot ölçekte ekstrakte edilebildiği ve polifenollerin maksimum seviyede bu yeni nesil ekstraksiyon teknikleri ile elde edilebilecekleri belirlenmiştir.

C. incana var. velutina, coğrafi izolasyon nedeniyle ayrı tutulmuştur, bunun dışındaki, tüm infraspesifik taksonlar, proje sonuçları doğrultusunda birleştirilerek 4 yeni sinonim oluşturulmuştur. Bunların yanında C. erzincanica taksonunun da C. angustifolia taksonunun sinonimi olduğu saptanmıştır.