Akademik Veri Yönetim Sistemi
Beykoz 2020 Sempozyumu, 27 - 29 Kasım 2020, ss.247-266
Ülkemizde 2012 yılında
kabul edilen 6360 Sayılı Kanunla Büyükşehir sisteminde idari, mali ve hizmet
bakımından önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Büyükşehir belediye sınırı
il mülki sınırı olan İstanbul'da bu kanunla il mülki sınırları içerisinde
bulunan bütün köylerin tüzel kişiliği kaldırılarak, bağlı bulundukları ilçe
belediyesine mahalle olarak katılmaları kabul edilmiştir. Böylece İstanbul’da
belde ve köy idari yapılanması kalmamış; il idari sınırında büyükşehir modeline
tam anlamıyla geçilmiştir. Bu düzenlemeler kapsamında ilde, il mülki idare
alanı içinde kalan tüm yerleşim birimlerinin nüfusları kır - şehir ayrımı
yapılmaksızın şehir nüfusu olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Bir ilin
merkezinde büyükşehir belediye teşkilatının kurulması, ilin kapsadığı coğrafî
mekânın tamamıyla şehirleşmiş olduğu anlamına gelmez, gelmemelidir. Kırsal
alanlar, kırsal yerleşmeler ve buralarda yaşayan kırsal nüfus İstanbul gibi bir
dünya metropolünün bile günümüzde var olan bir gerçeğidir.
6360 Sayılı Kanun ülkemizde
kırsal alanları şehir yönetsel alanına dâhil ederek, çok geniş bir mekân ve
nüfus kitlesini etkilemiştir. Bu kanunun kırsal alanlar ve buralarda yaşayanlar
açısından kısa ve uzun vadede idari, sosyo-ekonomik ve mekânsal birçok
etkisinin olacağı aşikârdır. İstanbul özelinde Beykoz, bu etkinin gerek
mekânsal gerekse toplumsal anlamda en iyi gözlemlenebileceği birkaç ilçeden
birisidir. Çünkü Beykoz geçmişten günümüze önemli bir kırsal nüfusa ev
sahipliği yapan İstanbul’un ender ilçelerindendir. Kanun öncesi 2012 yılında İstanbul
ili dâhilinde toplam nüfus içerisinde kırsal nüfusun payı %1 iken; bu oran
Beykoz ilçesinde %11’dir. Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra nüfusu, resmî
istatistiklerde bütünüyle şehirli nüfus olarak değerlendirilmiş olmasına rağmen
esasında Beykoz hâlen önemli bir kırsal nüfusa ev sahipliği yapmaktadır.
Bu araştırma Beykoz ilçesi
dâhilinde yasal düzenlemelere bağlı olarak, şehir yönetsel alanı içerisine
dâhil edilen ve köy tüzel kişilikleri kaldırılarak, mahalle durumuna getirilen köy
yerleşmelerinde nüfus ve idari yapılanmanın gelişim seyrini ortaya koyarken, yeni
idari düzenlemenin kırsal alandaki bir takım etkilerini avantaj ve
dezavantajlar perspektifinden irdelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda,
araştırma kapsamda “kırsal mahalleler”
olarak nitelendirdiğimiz eski köy yerleşmelerinin muhtarlarıyla görüşmeler
yapılmış; anket, mülakat ve gözlem yoluyla doğrudan veriler elde edilmiştir. Ayrıca
konuyla ilgili literatür, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve İçişleri
Bakanlığı’ndan elde edilen ikincil veri kaynaklarından da yararlanılmıştır.
Anahtar
Kelimeler: Büyükşehir Belediye Kanunu, Nüfus, Yönetim,
İdari Coğrafya, İstanbul – Beykoz