Akademik Veri Yönetim Sistemi
Congist’24 Social Sciences and Artificial Intelligence: Theory and Practice, İstanbul, Türkiye, 18 - 20 Aralık 2024, ss.69, (Özet Bildiri)
Yapay zekâ uygulamaları teknik bilimlerden sağlık sektörüne, reklam ve medyadan eğitime kadar geniş bir yelpazede alan uzmanlarınca kullanılarak, bu alanlarda önemli bir dönüşüm sağlamakta ve kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Alan yazında yer alan pek çok bilimsel çalışma bu teknolojinin sektörel entegrasyonunun hızlanmasını ve toplumsal, ekonomik ve bilimsel ilerlemelerin daha sürdürülebilir ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak açısından büyük bir önem taşıdığını vurgulamaktadır. Toplumsal, ekonomik ve bilimsel bağlamlardaki yapay zekâya ilişkin olarak öne çıkan tüm bu ilerleme, verimlilik, sürdürülebilirlik, kullanılabilirlik gibi anlam atıfları; sektör profesyonelleri tarafından yapay zekânın sosyal inşasının ve inşa süreçlerinde özne kurulumları ile kimlik edinimlerinin toplumsal güç dinamikleri ile ilişkili olarak söylemsel analizini gerekli kılmaktadır. Çalışmada toplumsal güç dinamiklerinin alan uzmanlarının yapay zekâ kullanımları bağlamında nasıl ele alındığının anlaşılması amacıyla; yapay zekâ tarafından temsil edilen ve edilmeyen grupların kim olduğu dolayısıyla ne tür ayrımcılık türlerinin ortaya çıktığı, yapay zekâyı kontrol eden grupların kim olduğu ve sınırlarının kim tarafından belirlendiği, yapay zekânın farklı sosyal bağlamlarda ne tür işlevler gördüğü ve hangi işlevlere hizmet ettiği ile tüm bu sorularla ilişkili olarak kullanıcıların özne pozisyonlarını nasıl kurduğu ve kimliklenme süreçlerine yansımalarının neler olduğu sorularının cevaplanması amaçlanmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda çalışmada yapay zekâ uygulamalarının sık kullanıldığı mühendislik, reklam/medya, eğitim ve sağlık sektörü alanlarında çalışan alan uzmanı toplam 12 katılımcı ile derinlemesine görüşmeler yapılacaktır. Ayrıca her bir alandan birer uzmanın yer aldığı toplam dörder kişilik 2 odak grup çalışması yapılacaktır. Verilerin analizinde, sosyal psikoloji perspektifinden eleştirel söylem analizi yapılacaktır. Analizlerde analitik birim olarak katılımcıların açıklayıcı repertuar kullanımları ele alınacak olup özne pozisyonu kurulumları incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Eleştirel Söylem Analizi, Açıklayıcı Repertuar, Ayrımcılık, Özne Pozisyonları.