Akademik Veri Yönetim Sistemi
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, sa.18, ss.201-220, 2008 (Hakemli Dergi)
Ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı-Arap dünyasında meydana gelen sosyo-politik ve kültürel gelişmeler modern Arap edebiyat dilinin oluşumunda önemli bir rol oynamıştır. Dönemin en etkili yazarlarından biri olan ve bazı çağdaşları tarafından "zamanının Cahizi" olarak nitelendirilen Mısırlı yazar İbrahim el-Müveylihi'nin (1846-1906) çalışmaları bu yeni dilin oluşumunda önemli bir yer tutar. Mısır, İtalya, Fransa ve İngiltere'de, Hilafet, Ittihad, Enba' ve Misbahü'ş-Şark gibi çeşitli dergiler çıkarmış olan yazar daha çok Osmanlı aleyhtarı söylemi ile tanınmıştır. Fakat bununla beraber el-Müveylihi, İngiltere'de bulunduğu sırada kaleme aldığı, İngiltere'nin Ortadoğu politikalarını eleştiren muhalif yazıları sebebiyle II. Abdülhamit tarafından özel bir davetle İstanbul'a gelmiş, 1886-1895 yılları arasında Maarif Nezaretinde bir devlet görevlisi olarak çalışmıştır. Mısır'a döndükten sonra İstanbul izlenimlerini İngiliz yanlısı el-Mukaddem adlı aylık bir dergide seri makaleler halinde yayımlamış, daha sonra bu makaleleri toplayarak Ma Hünalik adıyla kitap olarak neşretmiştir (1896). El-Müveylihi kitabının başında, amacının "sultanı, etrafında dönen dolaplar hakkında uyandırmak" ve "Mısır halkını payitahtta neler olup-bittiği hususunda aydınlatmak" olduğunu belirterek bunu entelektüel sorumluluğun bir parçası olarak yaptığını ima eder. Giriş bölümü ve on üç makaleden oluşan kitap, kendisini Osmanlı'ya bağlı hisseden Mısır milliyetçisi bir yazarın, yaşadığı dönemdeki Osmanlı yönetimini eleştirel bir betimlemesidir. Yeni bir düzenlemeyle 2007 yılında Mısır'da yeniden basılan eserin İngilizce tercümesi 2008 yılında Amerika'da, Arap dili ve edebiyatı profesörü Roger Allen tarafından yapılmış, Türkçe tercümesi ise Muhammet Günaydın tarafından sürdürülmektedir.
Bu makale, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Mısır merkezli olarak gelişen ve modern Arap kültür ve edebiyatının rönesansı olarak kabul edilen Nahda bağlamında, İbrahim El-Müveylihi'nin Ma Hünalik adlı eserinin, tarihi, edebi ve lingüistik açılardan disiplinler arası bir analizidir.
The sociopolitical and cultural developments in Ottoman-Arabic world during second half of the 19th century played an important role in the creation of a modern literary language. Ibrahim al-Muwaylihi (1846-1906), who has been called 'the Jâhiz of his time' by some of his contemporaries, was one of the most influential men-of-letters in Egypt during this period, and his works were significant in creation of a new literary language. As a literary-political activist he published several journals and newspapers in Egypt, Italy, France and Britain, such as al-Khilafah, al-Ittihad, al-Anba' and Misbah al-Sharq. Upon a special invitation of sultan Abd al-Hamid, he went to Istanbul and worked there between the years of 1886-1895 as a member of Majlis al-Maarif in the Ottoman Government. When he returned to Egypt, he wrote his observations as a series of politico-literary essays published in a monthly journal, al-Muqattam. Al-Muwaylihi later collected and published these essays as a book called Ma Hunalik ('What Is There' or 'Over Yonder'). Considering it as a part of his intellectual responsibility al-Muwaylihi states his aim in the book as 'awakening the sultan about the things happening in his surroundings' and 'informing the public about the truths of the affairs taking place in the capital'. The book, which is constituted by thirteen essays and an introduction, is a critical description of the Ottoman Government by an Egyptian nationalist who considers himself a loyal Ottoman as well. It is re-published in 2007 in a new arrangement, and became available in English by Roger Allen in 2008, and will be available in Turkish, by the author of this article.
This article is an interdisciplinary analysis of Ibrahim al-Muwaylihi's Ma Hunalik from literary, linguistic and historical perspectives within the context of Nahda, which is often regarded as a literary-cultural renaissance of Arabic-speaking countries that began in the second half of 19th century in Egypt.