Akademik Veri Yönetim Sistemi
15. Ulusal Pediatrik Hematoloji Kongresi, Diyarbakır, Türkiye, 22 - 25 Mayıs 2024, ss.100-101, (Tam Metin Bildiri)
AMAÇ: Herediter sferositoz (HS), heterojen klinik bulguları nedeniyle tanısı güç bir kronik genetik anemi türüdür ve diğer kronik hemolitik anemilerle karışabilir. Bu araştırmanın amacı, HS tanısı konulmuş hastalara yönelik tanı ve tedavi deneyimlerimize dayanarak öneriler sunmaktır.
GEREÇ-YÖNTEM: İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk Hematoloji Bilim Dalı‟nda Temmuz 2006- Mart 2024 tarihleri arasında, HS tanısı ile izlenen 3-26 yaş arası 51 hasta (24 kız, 27 erkek) çalışmaya dahil edilmiştir. Hasta verileri, çocuk hematolojisi poliklinik dosyalarından ve hastane otomasyon sisteminde yer alan bilgi ve belgelerden retrospektif olarak taranmıştır. HS tanısı klinik (anemi, sarılık, karın ağrısı), öykü (perinatal dönemde ağır anemi ve komplikasyonları, uzamış sarılık ve fototerapi öyküsü, splenektomi ve kolesistektomi öyküsü), laboratuvar (retikülositoz, haptoglobulin düşüklüğü, laktat dehidrojenaz yüksekliği, osmotik frajilitede artış, MCHC yüksekliği, periferik yaymada sferosit ve/veya normoblastların varlığı) ile konuldu. Ayrıca, ayırıcı tanı için G6PD, pirüvat kinaz enzim düzeyi, direkt coombs ve hemoglobin elektroforezi yapıldı. Hastalaramoleküler tanı için „yeni nesil tabanlı kopya sayı değişiklikleri analizi‟ yapıldı.
BULGULAR: Ebeveynlerin %27'sinde (n=12) akraba evliliği öyküsü mevcuttu. Tanıda çoğunlukla ağır derecede anemi [medyan hemoglobin=7,7 g/dl (2,1-13,7 g/dl)], orta derecede retikülositoz [medyan=%7,9, (%1-18)], indirekt hiperbilirubinemi [medyan=2,95 mg/dl, (0,3-16,1 mg/dl)] ve laktat dehidrojenaz yüksekliği [medyan=435 U/L, (223 1780 U/L)] saptandı. Osmotik fragilite testi, hastaların %89‟unda artmıştı. Hastaların pirüvat kinaz (PK) enzim düzeyi normal veya yüksekti (161-912 mU/109, ortalama 314 mU/109). Hastaların 13‟ü düzenli (2-4 haftada bir), 16‟ü ise enfeksiyon, aplastik kriz gibi aneminin ağırlaştığı durumlarda eritrosit transfüzyonu almaktaydı. Düzenli transfüzyon alan PK eksikliği tanılı hastalarda uygun şelasyona rağmen ferritin düzeyleri yüksekti (ortalama 2824 ng/ml). Herediter sferositoz tanısı ile izlenen hastalarımızdan %54,9‟una „yeni nesil tabanlı kopya sayı değişiklikleri analizi‟ yapıldı ve bu hastaların yarısında PK eksikliği saptandı. Moleküler tanı ile PK eksikliği saptanan hiçbir hastanın PK düzeyi düşük değildi. Hastaların 10‟una (%20) (8 total, 2 parsiyel) splenektomi yapılmıştı. Splenektomi endikasyonları ise; masif splenemogali (n=8), artmış eritrosit transfüzyonu ihtiyacı (n=7), sık karın ağrısı (n=3) ve büyüme gelişme geriliği (n=3) idi. PK eksikliği olan hastaların 3‟ünde moleküler tanı öncesi splenektomi yapılmıştı ve bunların 1‟inde splenektomi sonrası hidroksiüre kullanımı gerektiren ciddi trombositoz görüldü.
TARTIŞMA-SONUÇ: HS‟de klinik, öykü, fizik muayene ve laboratuvar tetkikleri kesin tanıda yetersiz olup özellikle PK enzim eksikliği ile ayırıcı tanıda genetik testler gereklidir. HS'de splenektomi etkili bir tedavi yöntemi olabilirken, PK eksikliğinde splenektominin etkinliği belirsizdir. Splenektominin geç dönem komplikasyonlarının PK eksikliğinde daha çok görüldüğü bildirilmiştir. PK eksikliğinde PK aktivatörü olan Mitapivat tedavisinin etkisi erişkinlerde gösterilmiş olup, çocuklarda çalışmalar devam etmektedir. HS‟de splenektomi kararı verilmeden önce mutlaka genetik inceleme ile PK eksikliği ile ayırıcı tanı yapılmalıdır.
KAYNAKLAR: 1. Konca, C., et al., Hereditary spherocytosis: evaluation of 68 children. Indian J Hematol Blood Transfus, 2015. 31(1): p. 127-32. 2. Rothman, J.A., et al., How I approach hereditary hemolytic anemia and splenectomy. Pediatr Blood Cancer, 2020. 67(11): p. e28337. 3. Zhuang-Yan, A. and M. Shirley, Mitapivat: A Review in Pyruvate Kinase Deficiency in Adults. Drugs, 2023. 83(17): p. 1613-1620. 4. Isik, E., et al., The utility of whole exome sequencing for identification of the molecular etiology in autosomal recessive developmental and epileptic encephalopathies. Neurol Sci, 2020. 41(12): p. 3729-3739.
Anahtar Kelimeler: hemolitik anemi, herediter sferositoz, pirüvat kinaz eksikliği, genetik