Akademik Veri Yönetim Sistemi
"MAHMUT OF KASHGAR" INTERNATIONAL SCIENCE, CULTURE AND EDUCATION CONGRESS. (Dîvânu Lugâti't-Türk - 950), Baku, Azerbaycan, 25 - 27 Mart 2022, ss.1-18
Karahanlı Devletinin dil
yadigârlarından olup günümüze ulaşan Kutadgu
Bilig, aruz vezniyle kaleme alınmış altı bin altı yüz kırk beş (6645)
beyitten oluşmaktadır. Bir yönüyle ideal devletin nasıl olması gerektiği
hakkında bilgi veren eser, bir yönüyle de ideal insanı öğütler. Bu bağlamda
siyasetnâme ve pendnâme niteliğindedir. Eser taşıdığı evrensel nitelikler
dolayısıyla bugün dahi değerini muhafaza etmektedir. İdeal insana verilen
öğütler noktasından ele alındığında eserin taşıdığı değişmez ilkeler,
kendisinden önce ve sonra yazılmış ve yazılacak eserlerle dahi benzerlikler göstermiştir
ve göstermeye devam edecektir.
Dönemin bir diğer eseri olan Dîvânu Lügâti’t-Türk de Türk dilinin ilk
sözlüğü olmasının yanı sıra içerdiği şiir parçaları, atasözleri gibi
malzemelerle de önem arz etmektedir. Dîvânu
Lügâti’t-Türk’te çoğu dörtlük tarzında olmak üzere aruzla yazılmış altmış
dört (64) tane beyit bulunmaktadır. Bu beyitleri konu bakımından ele alırsak yanına gelen kimseyi tebessüm ederek,
iyilikle karşılamak, komşu ve akrabalara saygılı davranıp onlarla hediyeleşmek,
misafirlerine güzel ve bol ikramda bulunmak, insanlara karşı yumuşak huylu ve
cömert olmak, anne-baba nasihati dinlemek, intikam duygusuyla hareket etmemek,
az ve öz konuşmak, akıllı ve bilgili bir insanı kendine rehber edinmek,
düşmanını küçük görmeyip ondan çekinmemek, bilgisiyle böbürlenmemek ve rütbe
sahibi olduğunda da herkese iyi davranmak şeklinde öğütlerle karşılaşırız.
Bu öğütlerin içeriğine ve üslûbuna
bakıldığında özellikle Yusuf Has Hacib’in Kutadgu
Bilig’de sıraladığı beyitlerle büyük benzerlik taşıdığı görülür. Bu
çalışmada beyitler arasındaki
benzerlikler tespit edilmeye çalışılacaktır.