Akademik Veri Yönetim Sistemi
SANAT TARIHI DERGISI, cilt.32, sa.2, ss.1025-1059, 2023 (ESCI)
Bu makale, Kapadokya duvar resimlerindeki imitasyon perde deseni örneklerini
ayrıntıyla tanıtarak, Bizans sanatında görülen diğer perde taklidi kompozisyonlarla karşılaştırmalı bir değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken Bizans döneminde sivil ve
dini mimaride perde kullanımına ve imitasyon perde desenlerinin teolojik açıdan önemine de yer verilmiştir. Eski ve Yeni Ahit metinleri kadar Kapadokya Kilise Babalarından
Nissa’lı Gregorius’un dini yorumları yani risaleleri de perde desenlerinin Hristiyan dini
yapılarındaki kullanımlarını özendirmiş olabilir. Bu anlamda makalemizde perde desenlerinin teolojik açılımlarına da yer verilmektedir. Bizans sanatında karşılaştığımız bu desenin
Roma sanat geleneklerinin bir devamı olduğunun da altı çizilmek istenmiştir. Erken Bizans
dönemi ile birlikte birçok eserde perde desenine rastlamamız mümkündür. Asıl yazımıza
konu olan Kapadokya bölgesi Bizans dönemi kiliselerinde; imitasyon perde desenleri bölgede daha çok 9 - 11. yüzyıla tarihlendirilen duvar resimlerinde görülmektedir. Yaptığımız
çalışmalarda, bu duruma tek istisnana Ihlara Bezirana Kilisesi (13. yy. sonu 14. yy. başı)
apsisindeki örnektir. Bu desenin bölgede özellikle kiliselerin naos ya da apsis duvar resimlerinin anikonik bezemesinde kullanıldığı tespit edilmiş ayrıca, bu alanlarda duvarların alt
kısımlarında figüratif sahnelere sınır oluşturarak, ana motif konumunda ve bir sıra halinde
resmedildikleri dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Kapadokya bölgesi duvar resimlerinde
bulunan imitasyon perde desenleri, Bizans sanatındaki karşılaştığımız diğer örnekleri ile
bezeme özellikleri, desen kompozisyonu, ölçü, renk skalası gibi özellikler bağlamında karşılaştırılmış, teolojik kökleri ile Bizans sanatındaki gelişimi örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, perde deseninin Bizans İmparatorluğundaki yeri, önemi ve kullanım alanları
örneklerle açıklanmıştır.
By scrutinising examples of imitation curtain patterns on Cappadocian wall paintings, this article aims to comparatively evaluate other curtain imitation compositions seen
in Byzantine art. In addition to this, the use of curtains in civil and religious architecture
(especially at the entrances of large structures) in the Byzantine Period and the theological importance of imitation curtain patterns in the Byzantine Period are also discussed.
Curtains were found in all areas of the Empire, although few have survived. In addition
to the positive influences of Old and New Testament texts, religious commentaries called
tractates written by Gregorius of Nyssa, one of the Cappadocian Church Fathers, may have
encouraged the use of curtain patterns in Christian religious structures. Based on this, the
theological explanations of aniconic curtain patterns are also included in our article. The
article also aims to prove that this pattern we encounter in Byzantine art is a continuation
of Roman art traditions. It is possible to find curtain patterns in a lot of handiwork from
the early Byzantine Period. Among the churches of the Byzantine Period in the Cappadocia region, which is our main subject, imitation curtain patterns are primarily seen in wall
paintings dating to the 9th - 11th centuries. In this study, we have identified that the only
exception to this situation is the example in the apse of Ihlara Bezirana Church (end of
13th century, beginning of 14th century). The pattern was implemented especially in the
aniconic ornament of the naos or apse wall paintings of the churches in the region, and it
is noteworthy that they were painted as the main motif in a row, forming the border of the
figural scenes on the lower parts of the walls (in the areas below the human waist). This
study explains the properties of the imitation curtain patterns found in the wall paintings
of Cappadocia and compares them in terms of ornamental properties, pattern composition,
size, colour scale, and theological roots and development in Byzantine art. In addition, the
importance of the curtain pattern, its usage areas and its features in the Byzantine Empire
have been explained with examples.