KUTADGUBILIG: FELSEFE-BILIM ARASTIRMALARI DERGISI (PHILOSOPHY-SCIENCE RESEARCH JOURNAL), sa.47, ss.88-111, 2023 (Hakemli Dergi)
Alegori, özellikle Hellenistik Dönem’in kimi okullarında felsefe yapmanın ana
yordamı olarak belirginleşmiştir. Nitekim hyponoia ya da symbolon gibi farklı
adlarla anılsa da, kökleri MÖ 6. yüzyıla kadar dayanan allēgoria’ya yönelik
çalışmalar ve allēgoresis* uygulamaları Stoacı gelenekte başta en saf formunda
bulunan Logos’un zaman içinde uğradığı bozulma ve üzerine serilen örtünün
bertaraf edilmesi için elverişli bir yordam haline gelmiştir. Stoacı filozoflar ahlak
öğretilerini olduğu gibi, “doğa” (physis) anlayışlarının ve Logos’un bu en saf
formunun izharı için de alegorik okumalara müracaat etmişlerdir. Kendilerine
has “etimoloji” (etymologia) yaklaşımlarıyla destekledikleri bu alegorik okumalarda, mit, ritüel, sanat eseri, kült uygulamaları arasında gizlenmiş olduğunu varsaydıkları “aslî unsurların” (etyma) silikleşmiş gölgelerini teşhis etmeye
çalışmışlardır. Bu anlayışları farklı Stoacı filozoflarda farklı şekillerde tezahür
eder. Kitionlu Zenon’dan İmparatorluk Roması’ndaki Cornutus ve Alegorici
Herakleitos gibi kendisinin geç takipçilerine kadar, alegorik okuma farklı misyonlar edinmiştir. Bu düşünürler nihaî olarak Stoacı doğa öğretilerinin izlerini
takip ederek Logos’u her tür kültürel zeminde keşfetmeye yoğunlaşmışlardır. Bu
yordamın izlediği seyrin takibi Stoacı düşüncenin felsefe yapma taktiği kadar, okulun emperyal kültür ortamına yönelik geliştirdiği belagati de ortaya koymaktadır.
Allegory became evident as the main method of philosophizing, especially
within some schools of the Hellenistic Period. Although it is called by different
names such as hyponoia or symbolon, studies on allēgoria and practices of
allēgoresis*, which date back to the 6th century BCE, became in the Stoic tradition
a convenient method for reducing the deformation of the purest Logos and the
cover it acquired over time. Stoic philosophers applied to allegorical readings
for the manifestation of their understanding of “nature” (physis) and this purest
Logos, as well as their ethical teachings. In these allegorical readings, which
they especially supported with their sui generis etymological approaches, they
tried to identify the faded shades of the “original elements” (etyma) that they
assumed to be hidden among myths, rituals, works of art and cult practices. These
insights manifest in different ways in different Stoic philosophers. From Zeno of
Citium to his later followers in Imperial Rome, such as Cornutus and Heraclitus
the Allegorist, allegorical reading has had different missions. Ultimately, they
followed the footsteps of Stoic natural doctrines and concentrated on discovering
them within every kind of cultural stages. Following the course of this procedure
reveals the rhetoric developed by the school for the imperial cultural environment
as well as the philosophizing tactic of Stoic thought.