Stoacıların Gözünde Allēgoria: Physis’in Gölgelerini Teşhis Etme Yolları


Creative Commons License

Gören E.

KUTADGUBILIG: FELSEFE-BILIM ARASTIRMALARI DERGISI (PHILOSOPHY-SCIENCE RESEARCH JOURNAL), sa.47, ss.88-111, 2023 (Hakemli Dergi)

Özet

Alegori, özellikle Hellenistik Dönem’in kimi okullarında felsefe yapmanın ana yordamı olarak belirginleşmiştir. Nitekim hyponoia ya da symbolon gibi farklı adlarla anılsa da, kökleri MÖ 6. yüzyıla kadar dayanan allēgoria’ya yönelik çalışmalar ve allēgoresis* uygulamaları Stoacı gelenekte başta en saf formunda bulunan Logos’un zaman içinde uğradığı bozulma ve üzerine serilen örtünün bertaraf edilmesi için elverişli bir yordam haline gelmiştir. Stoacı filozoflar ahlak öğretilerini olduğu gibi, “doğa” (physis) anlayışlarının ve Logos’un bu en saf formunun izharı için de alegorik okumalara müracaat etmişlerdir. Kendilerine has “etimoloji” (etymologia) yaklaşımlarıyla destekledikleri bu alegorik okumalarda, mit, ritüel, sanat eseri, kült uygulamaları arasında gizlenmiş olduğunu varsaydıkları “aslî unsurların” (etyma) silikleşmiş gölgelerini teşhis etmeye çalışmışlardır. Bu anlayışları farklı Stoacı filozoflarda farklı şekillerde tezahür eder. Kitionlu Zenon’dan İmparatorluk Roması’ndaki Cornutus ve Alegorici Herakleitos gibi kendisinin geç takipçilerine kadar, alegorik okuma farklı misyonlar edinmiştir. Bu düşünürler nihaî olarak Stoacı doğa öğretilerinin izlerini takip ederek Logos’u her tür kültürel zeminde keşfetmeye yoğunlaşmışlardır. Bu yordamın izlediği seyrin takibi Stoacı düşüncenin felsefe yapma taktiği kadar, okulun emperyal kültür ortamına yönelik geliştirdiği belagati de ortaya koymaktadır.

Allegory became evident as the main method of philosophizing, especially within some schools of the Hellenistic Period. Although it is called by different names such as hyponoia or symbolon, studies on allēgoria and practices of allēgoresis*, which date back to the 6th century BCE, became in the Stoic tradition a convenient method for reducing the deformation of the purest Logos and the cover it acquired over time. Stoic philosophers applied to allegorical readings for the manifestation of their understanding of “nature” (physis) and this purest Logos, as well as their ethical teachings. In these allegorical readings, which they especially supported with their sui generis etymological approaches, they tried to identify the faded shades of the “original elements” (etyma) that they assumed to be hidden among myths, rituals, works of art and cult practices. These insights manifest in different ways in different Stoic philosophers. From Zeno of Citium to his later followers in Imperial Rome, such as Cornutus and Heraclitus the Allegorist, allegorical reading has had different missions. Ultimately, they followed the footsteps of Stoic natural doctrines and concentrated on discovering them within every kind of cultural stages. Following the course of this procedure reveals the rhetoric developed by the school for the imperial cultural environment as well as the philosophizing tactic of Stoic thought.