Bir Fakih Mütekellim: İbn Hümam (El-Müsayere Adlı Eseri Bağlamında),


TIRABZON A.

Yalın Yayıncılık, İstanbul, 2010

  • Yayın Türü: Kitap / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2010
  • Yayınevi: Yalın Yayıncılık
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Kemaleddin İbnü'l-Hümam, eserleri ve çalışmalarıyla XV. yüzyılın önde gelen âlimlerindendir. Ancak onun gibi yüksek bir ilmi seviyeye sahip olan bir kişi ve eserleri hakkında yeterli ilmi çalışma yapılmamıştır. Daha çok fakih ve muhaddis olarak tanınan İbnü'l-Hümam'ın mütekellim olduğu göz ardı edilmektedir. O ehl-i sünnet ve diğer itikadi ekollerin kelami görüşlerini ortaya koyan, bunların mukayesesini yapabilen ve kendine ait görüşleri olan bir kelam alimidir. Maturidi olmasına rağmen, zaman zaman diğer ekollerin görüşlerini tercih etmiş ve bu görüşlerini cesaretle savunmuştur. Mesela tekvin konusunda Eş'ari ve Maturidiler'den ayrılarak, İmam-ı Azam ve İmam Tahavi'den iktibaslar yaparak farklı bir anlayış geliştirmiştir. Bazen her iki mezhebin görüşleri arasında uzlaşma yapma zaruretini hissetmiş, tekvini Allah'ın kudretiyle birlikte mütalaa eden Eş'arilerin de Hanefi-Maturidi kelamcılarının söylediklerini ifade ettiklerini beyan etmiştir. Ona göre Allah'ın fiili sıfatlarıyla da ezeli olup, bu sıfatları da sonradan meydana gelmemiştir. Bu görüşünü Eş'ariler de benimsemiştir.

İbnü'l-Hümam'ın kelam sahasındaki en önemli eseri "el-Müsâyera"dir. Bu araştırmamızda onun kelama dair görüşlerini el-Musâyera adlı eserini temel alarak belirledik. Onun el-Müsâyera'deki orijinal fikirleri araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Bu eserde en geniş yeri Allah'ın fiilleri bölümüne ayırmıştır. Bu davranışıyla çağdaş kelam anlayışına öncülük etmektedir. Zira kelamın devrimizde en büyük ve en asli konusu insan hürriyeti problemidir, insanın kendi başına ve Allah'ın huzurundaki durumudur. Çalışmamızda bu eseri yanı sıra diğer eserlerinden de yararlandık..

İbnü'l-Hümam kelâmi konulara dönemindeki kelamcılardan farklı yaklaşmıştır. Kelami konularda mümkün oldukça te'vile girmemiş, görüşlerini ispatlamak için daha çok Kur'an'ı referans almıştır. Böylece zamanındaki şerh, haşiye ve tatvil metot uygulayan alimlerin çizgisinden ayrılarak, orijinal bir konuma yükselen İbnü'l-Hümam , sonraki gelen alimlere önderlik etmiş, onlara kaynaklık yapmıştır. Kelami konularda orijinal fikirler geliştiren İbnü'l Hümam'a göre, insan fiillerinin yaratıcısı değildir ve tek yaratıcı Allah’tır.