Stefan Zweig’ın Olağanüstü Bir Gece Adlı Eserinin Yeniden Çevirileri Üzerine Bir İnceleme

Tükel Kanra Y. S.

Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt.12, sa.24, ss.159-182, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Avusturyalı yazar Stefan Zweig Almanca edebiyatın en önemli temsilcilerindir ve Türkçeye en çok çevrilen yazarlardan biridir. Farklı yayınevleri tarafından kitaplarının defalarca yeniden çevirisi yayımlanmaktadır. Yayınevleri ve çevirmenler pek çok nedenle yeniden çeviriye yönelebilir. Yeniden çeviri kararının altında hangi nedenin yattığı elbette her metin, çeviri, yayınevi ve çevirmen bağlamında kendi içinde değerlendirilmelidir. Bununla birlikle her çeviri açık ya da örtük olarak ortaya konmuş bir iddia, bir gerçekleşme amacı içerir ve hangi neden söz konusu olursa olsun, bazı çeviriler diğerlerinden ayrışabilir, okura daha özel bir okuma deneyimi yaşatabilirler. Buradaki asıl belirleyici unsur, çevirmenin biçemi ve başvurduğu tekniklerle metinde inşa ettiği kendine özgü retoriktir. Eldeki çalışmada da, Zweig’ın öykü üslubunu en güzel yansıtan eserlerinden olan Olağanüstü Bir Gece’nin üç farklı çevirmen tarafından Almancadan Türkçeye yapılmış çeviri ve yeniden çevirileri incelenecektir. Çalışmanın amacı karşılaştırma yaparak çeviride doğrular ve yanlışları izini sürmek değil, alanında uzman ve deneyimli edebiyat çevirmenleri tarafından yapılmış çevirilerde çevirmenlerin metinle nasıl diyaloğa girdiğini gösteren izleri, başka bir deyişle çevirmen retoriğini anlamaya çalışmaktır. Çalışmada yöntem olarak Antoine Berman’ın çeviri eleştirisi için önerdiği yaklaşıma başvurulmuştur. Bunun sebebi, Berman’ın yaklaşımının sadece kaynak metin erek metin arasında bir çeviri karşılaştırmasından ibaret olmaması; farklı dinamikleri içinde barındıran gerçek bir çeviri işinde çevirmenlerin verdiği kararların metindeki izlerini takip etmeye uygun bir anlayışa dayanmasıdır. Ama Berman’ın yaklaşımı bir şablon olarak kullanılmamış, çevirmen retoriğinin izlerini takip etmeye uygun kısımlar incelemeye dâhil edilmiştir. Çalışmanın çeviri eleştirisinde çevirmen retoriğine odaklanan biçem araştırmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.