Kadim Yunan insanının çevresindeki tabiî ve suni nesnelerle nasıl bir “nufuz edebilme yeteneği”yle ilişki kurduğu meselesi tarihi psikolojinin ana sorularından biri olmuştur. Bu sorunun cevabı kimi zaman dinî ritüellerin yahut mahrem hayatın ayrıntılarında kimi zaman papirüs rulolarında saklı mistik metinlerde kimi zaman da haz veren kokuların veya gönül okşayan görünümlerin hikâye edildiği edebî eserlerde arandı. Arkaik Yunan şiir geleneğinin her tür âyin kültüründen gündelik hayata ve hatta gizli saklı yaşanan ferdî zevkin ifadesine varacak kadar geniş bir yelpaze sunan mısrâları bu sorunun cevabı için hep panoramik bir manzara sunma ihtimali taşıdı. Akdeniz havzasının her yerinden yükselen Arkaik Çağ’ın şâirâne söyleyişi, muhakeme etme yeteneği ile duyuların kolektif işleyişi sayesinde duyumsanan zevkin birbirlerinden ayrılamayacağını ortaya koydu. Bu organsız meleke “duyuş” mefhumunda beliren bütüncül bir anlayışı işaret etmektedir. Bunları keyfi bir şekilde ayıran ve yaşantısını zihnî koşullar ile duyuların beslediği zevklerin ayrımı üzerine kuran modern insanın tersine, kadim Yunan insanı “akıl” (nous) ile zevk verici tecrübeler yaşatan duyuların alanını birbirinden kopuk saymaz. Bilakis bu insan için tam da bunların âhenginin kendi kimliğini ortaya çıkaran bir keskin kavrayış melekesi halinde tezahür ettiği kanaati yerleşmiştir. Bu âhenk kadim Yunan insanının çeşitli meşgalelerinde ifadesini bulur. Örneğin, yalnızca askeri başarılarını kolaylaştırmak ve belagatının güzelliğini arttırmakla kalmaz, aynı zamanda günlük hayatın zevkleriyle uygun görülen bir şekilde meşgul olmasına da olanak tanır ve böylece belirli bir duyuş keskinliğini ortaya çıkarır. Bu makalede “duyuş” mefhumuyla ifade edilen ve insanlığın ortak mirası olan bu keskin kavrayış melekesinin “Arkaik Yunan Şiiri” ile modern veya modern sonrası insan arasındaki yakınlığın belirleyicisi olduğu fikri tartışma konusu edilecek.

Anahtar sözcükler: arkaik, şâirâne söyleyiş, duyuş, aisthēsis, âhenk,
akıl.