Bu makalede, Osmanlı Hâriciye Nezâreti’nin bir asırlık zaman zarfında devletin dış ilişkilerinde kazandığı önem tespit edilmeye çalışılmıştır. Osmanlı Dışişleri Bakanlığı’nın kalıcı bir devlet kurumu olma süreci XVIII. asrın sonunda ikamet elçilikleriyle başlamıştır. Çalışma, 1895-1904 dönemindeki olaylar ve yazışmalar üzerinden kurgulanmıştır.

Başlangıçta bulunduğu başkentte yaşanan askerî hazırlığı dahi teşhis edemeyen elçisi ile anılan nezâretin, yüzyılın sonunda imparatorluk merkezine çok uzak olan Uzak Doğu’daki gelişmeleri, çıkacak savaşları öncesinden padişaha bildirdiği bir seviyeye geldiği görülmektedir. Osmanlı Devleti, kendisinin oyun kurucu aktör olmadığı bu yüzyılda denge politikaları takip etmiştir. Sultan II. Abdülhamid devrinde bilhassa dış siyasetteki her gelişme devlete muhtemel etkisi bakımından yakından izlenmiştir. Rusya ve İngiltere’nin olası ittifâkının sonuçlarını tahmin eden II. Abdülhamid, Çin, Japonya, Cava ve Singapur gibi ülkelerde yaşayan Uzak Doğu Müslümanlarıyla yakın ilişkiler kurmuştur. Din kardeşliği teması üzerinden geliştirilen eğitim çalışmaları, bağlılıkları kuvvetlendirmiştir. Bu bağlılık, Osmanlı Devleti’nin bölge siyasetinde ihmal edilmemesi gerektiğini muhataplarına göstermiştir.