Akademik Veri Yönetim Sistemi
İNSAN & TOPLUM, cilt.6, sa.1, ss.71-83, 2016 (Hakemli Dergi)
| Bu çalışma yakın bir zamanda yazması keşfedilerek basılan Zeydi çevreler tarafından ilk uşul eseri olarak kabul edilen el-Muczi fi uşuli'l-fıkh adlı eseri incelemektedir. Mutezile alimleriyle yakın bir mesai içinde olduğu bilinen en-Natık bi'l-hakk tarafından yazılan, Zeydiyye'nin bu ilk uşul eseri, fıkıh uşulünde Zeydiyye ve Mutezile etkileşimini tespit etmek için oldukça önemlidir. Bu çalışmada Zeydiyyenin iddiasının aksine bu eserin Mutezilenin fıkıh usulü içerisinde sayılması gerektiğini iddia ediyorum. Bu eserin bir bölümü Şerhu'l-umed olduğu iddiasıyla Mutezile alimlerinden Ebu Hüseyin el-Basri'ye atfedilerek daha önce basılmıştı. Bu makalede bu isabetsiz atıf da değerlendirilmektedir. Makale üç bölümden oluşmaktadır. Girişin ardından ilk bölümde en-Natık bi'l-hakk'ın özlü bir biyografisi verilecek, ikinci bölümde ise eserin müellife nisbeti, içeriği ve takip ettiği metod özetlenecektir. Son bölümde ise eserin Zeydiyye ve Mutezile arasında kimliği konusu eserde yapılan atıflar dikkate alınarak ve daha sonraki dönemden Mutezile alimi Ebu Hüseyin el-Basri'nin el-Mu'temed adlı eseri ve Zeydi alim Abdullah b. Hamza'nın Safvetu'l-ihtiyar adlı eseriyle mukayese edilerek ele alınacak, eserin ve müellifin sonraki dönemde Zeydi fıkıh uşulü eserlerine etkisi ile çalışma hitama erecektir. |
| This paper examines a recently discovered and published text, al-Mujzi fi uşul al-fiqh, which the Zaydis have commonly labeled as their school's first written work on uşul al-fiqh. Written by al-Natiq bi-l-Haqq, who reportedly had close relationships with Mu'tazili scholars, this book is important for tracing the essence of Zaydi legal theory and interrelation between the Zaydiyya and Mu'tazila in the field of uşul al-fiqh. I argue that this work represents and draws upon Mu'tazili, as opposed to Zaydi, legal theory. A certain part of this text was published earlier with attribution to Abu al-Husayn al-Başri as a section of his work Sharh al-'umad. This attribution is also discussed within the paper. The paper consists of three main sections: a brief biography of al-Natiq bi-l-Haqq and a list of his works, the attribution of the text and an outline of the structure and method in al-Mujzi, and an attempt to determine the text's identity by examining the authoritative voices in it and its influence later Zaydi literature and by comparing certain cases to those existing in a Mu'tazili uşul text (al-Mu'tamad) and a Zaydi uşul text (Safwat al-ikhtiyar). |