Akademik Veri Yönetim Sistemi
Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Uluslararası Akademik Çeviri Çalışmaları Kongresi, İstanbul, Türkiye, 28 Eylül - 01 Ekim 2022, ss.40
Elisabeth Langgässer’in Torso Başlıklı Eserine Yönelik Bir Çeviri Amaçlı Metin Çözümlemesi
Edebiyat eserlerinde çeviri amaçlı metin çözümlemesi birbirine paralel ilerleyen çift katmanlı bir süreci içerir: Çevirmen
bir yandan kaynak metnin yazınsal bütünlüğünü oluşturan kendine özgü unsurları edebiyat bilimin araçlarına da
başvurarak çözümler ve yorumlar; diğer yandan ̶ edebiyat bilimcinin çözümlemesinden farklı olarak ̶ erek dilde metni
yeniden inşa ederken karşılaşılabilecek muhtemel çeviri sorunlarını saptamaya, çözümler üretmeye çalışır. Bu iki katman
ayrışmış ya da ardışık değil, iç içe geçmiştir. Özellikle aynı “kültür/medeniyet dairesi”nde yer almayan dillerin
edebiyatları arasında çeviriler yapıldığında çevirmenin birbirinden belirgin olarak ayrışan kültürel kodlarla hesaplaşması
ve bunların aktarımı konusunda belli çeviri kararları alması gerekir. Bu kararlar aynı zamanda erek okurun metinle nasıl
diyaloğa gireceğini belirleyebilecek kararlardır. Almanca edebiyatın önemli yazarlarından Elisabeth Langgässer’in
(1899-1950) eserlerinin neredeyse hepsinde belirgin bir tema olarak Hıristiyan mistisizminin işaretlerine rastlamak
mümkündür. Yeni bir insanlık arayışı içinde olan yazarın ele aldığı bir diğer tema ise 2. Dünya Savaşı’nın ardından
bireylerin yaşadığı çöküntüdür. Özellikle Torso başlıklı eseri, savaşın ardından hayatta kalabilmiş insanlara ilişkin
anlatıları yapbozun parçaları misali birbirine eklemleyen bir öykü derlemesidir. Diğer eserleri gibi Torso da kaynak dil
ve kültürün dinsel, kültürel ve tarihsel kodlarını taşıyan çokça motif ve metafor içeren öykülerden oluşmaktadır. Bu
çerçeveden hareketle çalışmanın amacı, daha önce Türkçeye hiç çevrilmemiş bir yazar olan Elisabeth Langgässer’in bu
eserinin farklı bir “kültür/medeniyet dairesi”nde yer alan Türkçeye çevirirken söz konusu motif ve metafor gibi
unsurların aktarımında izlenebilecek yolları ve muhtemel çözümleri değerlendirmek, bunları çeviri amaçlı metin
çözümlemesi açısından ele almaktır.
Anahtar Kelimeler: Çeviri amaçlı metin çözümlemesi, edebiyat çevirisi, Elisabeth Langgässer