Türk Sosyoloji Tarihini Tartışmalar Üzerinden Okumak: Tanyol-Boran Tartışması Örneği (1962)


Creative Commons License

Akyurt M. A., Baş M. F.

Humanitas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.11, sa.21, ss.18-45, 2023 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Sosyoloji tarihçiliğinde 1970’lerde başlayan yeni eğilimlere paralel olarak tartışma merkezli okumalar da yaygınlaşmıştır. Sosyologlar arası ayrışmaları gündeme getiren bu ilişkisel yaklaşım, bugünden bakıldığında ilginç görünen somut tarihsel tartışmaları merkeze alarak araştırmacıyı anakronizm ve tarih için tarih anlayışından korur. Unutulmuş isimlerin katkılarını ortodoks sosyoloji anlatısına dahil etmeye ve taraflar arasındaki konumlanmalar/süreklilikler üzerinden sosyoloji topografyasını daha net bir biçimde ortaya koymaya katkı sağlar. Türk sosyoloji tarihi de tartışmalar açısından zengindir. 1890’larda başlayıp II. Meşrutiyet’te yoğunlaşan siyasete, iktisada, hukuka, kültüre, eğitime ilişkin “sosyoloji öncesi tartışmalar”ı 1930’lardan itibaren kültür-medeniyet tartışması gibi “sosyolojik tartışmalar” takip etmiştir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e devreden toplumsal yapıya ilişkin tartışmalarsa özellikle 1960’larda yaygınlaşmış ve sosyal bilimciler arasında çeşitli ayrışma ve kümeleşmeleri gündeme getirmiştir. Bu araştırma, 1962’de Yön’de Cahit Tanyol ile Behice Boran arasında gerçekleşen tartışma örneğinden hareketle Türk sosyoloji tarihini tartışmalar üzerinden okumayı amaçlamaktadır. Tartışmayı oluşturan metinler, tarafların temel ayrışma noktaları ile Türk sosyoloji tarihindeki halef ve seleflerine odaklanılarak çözümlenmeye çalışılmaktadır.
Parallel to the 70s’ inclination towards new historiographies of sociology, controversy-based readings spread. This relational approach avoids both anachronism and antiquarianism by focusing on historical debates that are also relevant for today. It enables to see contributions of forgotten actors, and helps to understand the sociological topography based on continuities between issues and parties. The history of Turkish sociology is rich of debates. From 1890’s to the Second Constitutional Era, there has been many ‘pre-sociological debates’ regarding politics, economics, law, culture and education, followed by ‘sociological debates’ such as culture-civilization controversy in 1930’s. Debates on Turkish social structure became widespread in 1960’s, and created divergence/ convergence among social scientists. Analyzing the debate between Cahit Tanyol and Behice Boran published in Yön magazine in 1962, this research tries to exemplify a controversy-based study on the history of Turkish sociology, with a special focus on distinctions between parties and their historical continuity.