Akademik Veri Yönetim Sistemi
Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2017
Örgütlerin varlık kurulumunda sonsuza kadar hayatlarını devam et- tirme arzusu vardır. Dışarıda rekabetin beslediği dinamik bir kaos ortamı, içeride karar mekanizmaları ve yetenekler bu kurulumun işleyişini birlikte şekillendirir. Aktörleri, dinamikleri ve süreçleri ile bir bütün olan işletme- ler, bu ölüm-kalım mücadelesinde kendilerine stratejik reçeteler ararlar.
Herbir durumsal faktörü ayrı ayrı dikkate alarak stratejilerini formüle eden, politikalarını belirleyen ve kavramsal mekanizmaları kurgulayan iş- letmeler, gidilen yolun gerektirdiği yeteneklerin yaratımını da gündemine alır. Tüm bunları kurgularken gerek iç gerekse dış çevreden gelen sinyallere karşı alınan açık bir duruş, işletmeleri bir sürekli öz değerleme, gözden geçirme, düzeltme, değişim ve gelişim sürecine yönlendirir. Böylece işlet- meler için en temel varoluş nedeni olan hayatta kalma olgusunun gerekleri durumlara göre değişkenlik göstermektedir.
Yönetim düşüncesinin ortaya çıkışından bu yana örgütlerin ihti- yaç duydukları dinamiklerin ele alınış biçimi, içeriği ve dahası sonuçları farklılık göstermiştir. Örgüt içi rasyonellik arayışlarının önem kazandığı ve klasik yönetim düşüncesinin varsayımlarının ortaya çıktığı dönemin sonrasında insan faktörünün dikkate alındığı 30’lar, çevrenin bir değişken olarak ele alındığı 50’ler, pazarlama anlayışının ve rekabetçi konumlan- dırma yaklaşımlarının gündeme geldiği 60’lar, toplam kalite yönetiminin yaygınlaştığı 80’ler, bilgi çağına geçişin simgesi olan 90’lar ve sanal gerçek- lik denklemleri ile birlikte eski öğretilerin tamamen sarsıldığı bugünler... köklü değişimlerin yaşandığı dönüm noktalarıdır...
Bu kırılmalar ile birlikte işletmelerin stratejik arayışları da farklılaş- maktadır. Tek bir strateji etrafında konuşlanmayı öngören bakış açılarının günümüz örgütleri için yetersiz kaldığını söylemek iddialı olmayacaktır.
vi
Michael Porter’ın ‘arada kalma’ olarak tasvir ettiği stratejik kararsızlığın bugün örgütsel denge arayışı ile içerik ve şekil değiştirdiği gözlemlenmek- tedir. İşletmelerin iki zıt faaliyeti bir arada yürütebilme yeteneği olarak tanımlanan bu denge arayışı, ilk olarak 1976 yılında Robert Duncan tara- fından çiftyönlülük kavramı ile kullanılmıştır.
Stratejik ikilemlerin ve zıt faaliyetlerin orta yolu bulması ve böylece bir denge sağlanması ile örgütsel çiftyönlülük yeteneğinin kazanıldığını söyleyebiliriz. 2000’li yılların başından beri yabancı yazında oldukça ilgi gören örgütsel çiftyönlülüğün temel felsefesi, bir organizasyonda iki ayrı mantığın eş zamanlı olarak desteklenmesi fikrine dayanmaktadır. Bu fikrin örgüt içindeki inşaasında rol alan önemli aktörlerden biri elbette ki üst yönetimdir. Üst yöneticiler ve onların oluşturdukları takımlar, işletmelerin faaliyetlerini büyük ölçüde etkileyen ve stratejik yetenekler kazanabilmele- rinde etkin rol oynayan sorumluluk merkezleridir. Örgütsel eylemlerin na- sıl ortaya çıktığını anlamak için üst yönetim takımlarının davranışları ade- ta birer referans niteliği taşımaktadır. Bu çerçevede üst yönetim takımının davranışsal bütünlüğü, işletmelerin hangi doğrultuda olduklarına yönelik öngörülerde bulunulmasını sağlayacak önemli bir dayanak noktasıdır.
Bu kitap, esas olarak yukarıda ana hatları ile çerçevelendirilmiş olan ve birbirinden bağımsız düşünülemeyecek stratejik yetenekler ile karar ve- rici aktörler arasında bir köprü kurma kaygısı taşımaktadır. Kitabın önce- likli amacı, yabancı yazında son yıllarda popülerlik kazanmış ancak Türkçe yazında sadece bir kaç çalışma ile sınırlı kalmış olan örgütsel çiftyönlülük kavramının detaylı bir biçimde tanıtılmasıdır. Ayrıca kitabın, içerik olarak hem üst yönetim ile örgütsel çiftyönlülüğü birarada değerlendirmesi hem de örgütsel çiftyönlülüğe giden yolda üst yönetimin rolünü ve etkilerini tanımlaması itibariyle Türkçe literatüre katkı sağlayacağı beklenmektedir. Doktora tez çalışmamın kavramsal çerçevesini güncelleyerek hazırladığım bu kitabın, bu alanda çalışma yapacaklar için bir başvuru zemini olması umudundayım.
Kitabın birinci bölümünde ilk olarak örgütsel çiftyönlülüğün ne an- lama geldiği ve bu kavramın tarihsel gelişimi detaylı bir şekilde anlatıl- maktadır. Tanımsal çerçeveden sonra örgütsel çiftyönlülüğün çalışma alan- larına yer verilmekte ve tipolojileri ile boyutları incelenmektedir. Buna ek
vii
olarak örgütsel çiftyönlülüğün öncülleri ile ilgili yapılmış başlıca çalışmalar detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu bölümün son alt açılımında, ör- gütsel çiftyönlülüğün işletmeler açısından önemi vurgulanmakta ve örgüt performansı ile ilişkilendirilmektedir.
Örgütsel çiftyönlülüğün elde edilmesi konusunda üst yönetim takım- larının rolünün çok yönlü analizi, kitabın ikinci bölümünün ana çerçe- vesini oluşturmaktadır. Bu çerçevede öncelikle üst yönetim takımlarının akademik bir ilgi odağı olmasını sağlayan ve bu konudaki çalışmaların gelişiminde etkili olan görüşlere yer verilmektedir. Ardından üst yönetim takımları ile ilgili yapılmış başlıca çalışmalar ele alınmaktadır. Bu bölüm, üst yönetim takımının davranışsal bütünlüğüne ilişkin başlıca çalışmaların incelenmesi ve kavramın boyutları itibariyle değerlendirilmesi ile sonlan- maktadır.