Düşsel ve Gerçek Arasında Doğu’da Seyahat’i Okumak


Gürses Şanbay S.

Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, cilt.2, sa.30, ss.451-464, 2020 (ESCI)

Özet

Ondokuzuncu yüzyıl Fransız yazınının romantizm akımına dâhil olan yazarlarından Gérard de Nerval şiirleri ve öyküleriyle olduğu kadar gezi yazılarıyla da döneme damgasını vurmuştur. Romantik bakış açısının yöntemlerini gerçekçilik çerçevesinde ele alarak gezi metinlerini oluşturan yazar bulunduğu uzamları, tanıklık ettiği yaşamları, insanları, olayları, vb. gerçek ve düşsel arasındaki bir alanda okuruna sunar; bu sunma biçimi incelememizin de göstereceği gibi hem gerçeğe hem düşsele aittir. Doğu’nun mistik havasıyla romantik bir atmosfere dönüşen şehirler Nerval’in metninde adeta birer başrol oyuncusuna dönüşür. Öte yandan yazınsal uzam günümüzde yazın araştırmalarında ele alınan önemli konulardan biridir. Yapıtta yer alan uzamın yeniden sunumunu bir odak merkezi olarak ele alan Coğrafi eleştiri kuramı ve uzam ile özne arasındaki ilişkiyi inceleyen uzam göstergebiliminin önerdiği yöntemler, bu sorunsala farklı işlem ve yöntemlerle yaklaşır. Coğrafi eleştiri kuramı için anlatının merkezinde uzam yer alırken, uzam göstergebilimi öznenin uzamı nasıl algıladığı ve uzamla öznenin varlık alanlarının birleştiği alanda ortaya çıkan gerilimi incelemektedir. Bu çalışmada, Nerval’in Doğu’da Seyahat adlı yapıtındaki İstanbul’un yeniden sunumu ve özne tarafından nasıl söylemleştirildiği uzam üzerine geliştirilen iki yaklaşım ışığında incelenecek ve elde edilen sonuçlar özellikle yazınsal uzamlar üzerine Edward Said’in geliştirdiği Şarkiyatçılık teorisi ışığında yorumlanacaktır. Sonuç olarak bu incelemede yapıtta sunulan uzamın yani gözlemlenen ve duyumsanan İstanbul’un, şairin söyleminde yüklendiği düşsel/gerçek ya da yabancı/yerel gibi anlam değerlerini ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır.

Gérard de Nerval, who created his travel writings by considering the romantic viewpoint within the framework of realism, described the various spaces, lives, people, events, etc. that he witnessed. Meanwhile, geocriticism, which is a method of literary analysis and theory that incorporates the semiotics of geographic space, tackles this issue through different methods. As for geocritical theory, while the center of a narrative discourse is the space, space semiotics examines the area in which the space and the subject’s points of existence merge. Thus, the present study focuses on the representation of Istanbul in the Journey to the Orient by Gérard de Nerval. More specifically, it interprets the data based on the theory of Orientalism by propounded by Edward W. Said in his book of the same name. As a result, it will help determine whether the binary categories are imaginary/real or foreign/familiar, while belonging to the observed, sensed, and represented space.