Akademik Veri Yönetim Sistemi
Hicri Yedinci Yüzyıl El Yazmaları: Tıp, Matematik, Fen Bilimleri - Bilim Tarihi ve Felsefesi, Cambridge, İngiltere, 10 - 12 Eylül 2024, (Özet Bildiri)
İbn Sînâ’nın el-Kânûn fi’t-tıb
adlı eseri hem Doğu’da hem de Batı’da yüzyıllar boyunca tıbbın en önemli
başvuru kitaplarından biri olarak kabul edilmiştir. Bu kitap, pek çok çalışma
için bir odak noktası haline gelmiş ve şerhler, haşiyeler, tercümeler ile
özetler yazılmıştır. el-Kânûn, kapsamlı yapısıyla dikkat çekmektedir;
beş ana bölümden oluşan bu eserin birinci bölümü, İbn Sînâ tarafından “Tıpta
Küllî Meseleler” olarak adlandırılmıştır ve şerh edenlerin çoğu sadece bu bölüm
üzerine şerh ve ihtisarlar kaleme almışlar.
Genellikle hicrî yedinci asırda
(miladî 13. yüzyıl) çoğu bilim dalında üretimin durgun olduğu düşünülse de bu
yüzyılda el-Kânûn üzerine yoğun bir ilgi gözlemlenmiş olup çok sayıda şerh ve
haşiye yazılmıştır. Bu dönemde öne çıkan şârihlerden bazıları şunlardır:
Fahreddin er-Râzî (606/1210), Kutbüddin el-Mısrî (ö. 618/1221), Abdullatif
el-Bağdâdî (ö. 629/1231), Afdaluddin el-Hûnecî (ö. 646/1248), Refîuddîn el-Cîlî
(ö. 641/1244), Necmeddin en-Nahcuvânî (ö. 651/1253), İbnü’n-Nefîs (ö.
687/1288), Muvaffakuddîn Yakub bin İshak es-Sâmirî (ö. 681/1282), İbnü’l-Kuf
el-Kerki el-Mesîhî (ö. 685/1286) ve diğerleri.
Bu tebliğde, Fahreddin
er-Râzî’nin en büyük öğrencilerinden biri olan kelamcı ve tabip Kutbüddin
İbrahim bin Ali el-Mısrî es-Sülemî’nin (ö. 618/1221) şerhi inceledim. Hâlâ
yazma halinde olan Kutbüddin el-Mısrî’nin şerhi, sadece el-Kânûn’un
Külliyat bölümünü kapsamaktadır. Şerhini iki cilt halinde geniş bir şekilde
kaleme almış, Fahreddin er-Râzî’nin görüşlerine sık sık atıfta bulunmuş, İbn
Sînâ’yı ise birçok yerde eleştirmiştir. Şerhinde, Ebu Sehl el-Mesîhî’nin (ö.
401/1011) tıp biliminde İbn Sînâ’dan daha bilgili olduğunu açıkça belirtmiştir.
Kutbüddin el-Mısrî’nin bu şerhi, Kutbüddin eş-Şirâzî’nin (ö. 710/1311) et-Tuhfetü’s-Sadiyye
adlı eserinin kaynaklarının arasında yer almaktadır.
Sunumda, Kutbüddin el-Mısrî’nin Külliyat üzerine
yazdığı şerhin yazma nüshaları başta olmak üzere metodolojisi, şerhin tarzı,
literatüründeki yeri, sonraki şerhlere etkisi ve Şirâzi’nin bu esere yaptığı
değerlendirme etraflıca anlatılmıştır.