Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, cilt.13, sa.73, ss.5-16, 2020 (Hakemli Dergi)
Genellikle anonim edebiyat kategorisinde değerlendirilen mâni, Türk edebiyatına özgü en eski nazım biçimi ve türlerinden biridir. Mâni sınıflandırmaları içinde yer alan ayaklı mâniler, bunları meydana getirenlerin dayandığı sosyo- kültürel doku bakımından İstanbul’da çok farklı edebî mahfillerde icra imkânı bulmuştur. Bu makalenin amacı İstanbul’un ayaklı mâni atışmalarını insan, zaman, mekân, müzik ve sosyal ortam faktörleriyle anlatabilmektir. Çalışma malzemesi büyük ölçüde XIX. yüzyılda ortaya çıkan mâni metinlerine dayanmaktadır. İstanbul mânilerini genel tiptekilerden ayırt etmemize yarayan en büyük farklarından biri söyleyicisi ve yazanı bilinen örneklerin bulunmasıdır. İstanbul mânicilerinin hayat hikâyelerinin, icra ortamlarının ve kültür hayatı içindeki konumlarının az çok bilinmesi karşılıklı söylenen türler içinde mâninin daha iyi anlaşılmasını sağlayan faktörlerdir. Makalede ayaklı mânilerin atışma ortamlarının başında gelen çalgılı kahvehaneler, mânicilerin taraftarları şeklinde nitelenebilecek dinleyiciler ve icraya etkileri de mâni atışmalarından alınan örneklerle desteklenerek verilmiştir.
Anahtar kelimeler: Ayaklı Mâni, İstanbul, Çalgılı Kahvehane, Mâniciler, Tulumbacılar.
Mâni, which is generally considered in the anonymous literature category, is one of the oldest poetry forms and genres specific to Turkish literature. “Ayaklı Mâni”s, which are included in the classifications of mâni, have found the opportunity to be performed in many different literary circles in Istanbul in terms of the socio-cultural texture on which their creators are based. The purpose of this article is to explain the contests of ayaklı mâni in Istanbul with human, time, place, music and social environment factors. The working material is largely based on the mâni texts emerged in the 19th century. One of the biggest differences that enable us to distinguish the “mâni”s of Istanbul from the general types is that there are examples with known narrators and writers. Knowing more or less the life stories, performance environments and place of the mâni tellers of Istanbul in the cultural life are the factors that provide a better understanding of the meaning of the mutually told genres. In the article, the musical coffee houses, which are the leading places for the contests of ayaklı mâni, the listeners who can be described as the supporters of the mâni tellers and their effects on the performance are given with the examples taken from the mâni contests.
Keywords: Ayaklı Mâni, Istanbul, Musical Coffee House, Mâni Tellers, The Ottoman Fire Brigades.