Akademik Veri Yönetim Sistemi
MOTIF ACADEMY JOURNAL OF FOLKLORE, cilt.16, sa.44, ss.1701-1726, 2023 (Hakemli Dergi)
ÖZ: Anadolu müzik kültürünü zenginleştiren Alevi-Bektaşi müzik birikimi, ezgisel yapısı ve
anlamsal derinliğiyle Türk halk müziği içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu müzik birikimi
özellikle bağlama eşlikli olarak icra edilmiş ve nesiller boyunca aktarıla gelmiştir. Çalışmada
bağlama icrasında ileri icra niteliğinin Alevi-Bektaşi müziği ve kültürü-inancının aktarım ve
yayılmasına olan etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada tarihsel süreç içerisinde
Anadolu Alevi-Bektaşi müziği ve kültürünün geçirdiği sosyolojik ve kültürel değişimlere
dikkat çekilerek genel bir bakış açısı oluşturulmuştur. Toplumsal bağlamda değişen yaşam
koşullarının, aktarım ve yayılım süreçlerine etkisi ortaya konarak Anadolu Alevi-Bektaşi
müziği ve kültüründe aktarım ve yayılım süreçleri ile ilgili açıklayıcı bilgiler verilmiştir.
Anadolu Alevi-Bektaşi düşüncesi ve müzik kültürünün en temel aktarım araçlarından birinin
cem ritüeli olduğu belirtilerek konu bağlamında kültürel yayılım süreci, muhabbet geleneği,
ulusal ve uluslararası etkinlikler ile kültür endüstrisi üzerinden belli örnekler verilerek
değerlendirilmiştir. Çalışmada bağlamada ileri icra niteliğinin, sanatsal iletişim bağlamında
çoklu sanat ortamında, Anadolu Alevi-Bektaşi müzik kültürünün yayılım sürecine olan
katkısına dikkat çekilmiştir. Alevi-Bektaşi müzik kültürünün örnek eser ve icracılarının
çalışmalarının teknik açıdan bağlamada ileri icra nitelikleri eser bazlı ifade edilerek sürece
katkısı belirtilmiş ve performans kuramı açısından da bağlamada ileri icra niteliği ele
alınmıştır. Bağlama çalgısında ileri icra niteliği açıklanıp ileri icra kriterleri belirtilerek AleviBektaşi müzik kültüründeki amaç-araç ilişkisi üzerinde durulmuştur. Arşiv taraması
sonucunda titizlikle seçilmiş olan örnek eser ve icracılar kronolojik bir sıralama gözetilerek
konu bağlamında yaptıkları ileri düzey icraları incelenmiştir. Çalışmada, nitel araştırma
tekniklerinden konuya dair kaynak, arşiv taraması ve yarı yapılandırılmış görüşme
yöntemleri kullanılmıştır. Görüşme 15 Ocak 2015 yılında araştırmacı tarafından yapılmıştır.
Sonuç itibariyle araştırmada Alevi müziğini icra eden icracıların ileri düzey bağlama
icralarının gerek bağlama icrasına gerek alevi müziğine olan ilgiyi artırdığı ve
öğrenme/öğretme ve icra etme yolu ile Anadolu Alevi-Bektaşi müziği ve kültürü-inancının
aktarımı ve yayılımına olumlu katkı sağladığı ortaya koyulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Bağlama, ileri icra, Alevi-Bektaşi müziği, kültürel aktarım, kültürel
yayılım.
ABSTRACT: Alevi-Bektashi music, as a musical tradition enriching the Anatolian musical
culture, has an important place in Turkish folk music with its melodic structure and semantic depth. This musical reservoir was especially performed with the accompaniment of baglama and
was passed down through generations. This study aims to examine the impact of advanced
performative quality of baglama performance on the transmission and expansion of AleviBektashi music and culture-belief. Here the research provides a general perspective by drawing
attention to the sociological and cultural changes that Anatolian Alevi-Bektashi music and
culture-belief went through throughout history. By revealing effects of changing living
conditions in the social context on the transmission and expansion processes it provides
explanatory information about the same processes in Anatolian Alevi-Bektashi music and
culture-belief. One of the most basic instrument of transmission for Anatolian Alevi-Bektashi
thought and musical culture is the “Cem” [Gathering] ceremonies, and in the context of the
subject, this study evaluates the process of cultural diffusion, the tradition of conversation,
national and international events and the culture industry as a whole by giving certain
examples. This study focuses on the contribution of advanced baglama performances to the
expansion/dissemination process of Anatolian Alevi-Bektashi musical culture in a multi-artistic
environment in the context of artistic communication. Advanced performative qualities of
exemplary works and performers of Alevi-Bektashi music culture in baglama playing are
expressed on a work-by-work basis, and their contribution to the process is summarized; then
the advanced performative quality in baglama is discussed in terms of performance theory. The
relation between ends and means in Alevi-Bektashi musical culture is underlined here by
explaining the advanced performative nature of baglama instrument and specifying criteria of
advanced performances. As a result of an archive research, sample works and performers were
carefully selected and their advanced performances in the context of this subject were examined
in chronological order. The study employs qualitative research techniques such as research of
primary sources, archive reserach and semi-structured interviews. The interview was conducted
by the researcher on January 15, 2015. As a result, it has been revealed that advanced baglama
performances of Alevi-Bektashi music performers increased the interest in both baglama
performance and Alevi-Bektashi music and contributed positively to the transmission and
dissemination/expansion of Anatolian Alevi-Bektashi music and culture-belief through
learning/teaching and performing.
Keywords: Bağlama, advanced performance, Alevi-Bektashi music, cultural transmission,
cultural expansion.