Akademik Veri Yönetim Sistemi
Antik DNA - Geçmişin Yankılarında DNA’nın İzini Sürmek, Burçak Vural,Gaye Erten YUrdagül,Günesli Bayram Akçapınar, Editör, GİNKO BİLİM, İstanbul, ss.313-328, 2024
Paleogenomik alanda yapılan antik DNA (aDNA) araştırmaları, diğer
bir deyişle; insan, hayvan, bitki ve diğer organizmaların genom çapında
aDNA dizi analizleri bize dünyamızı ve insanın evrimini anlama fırsatı
sunmaktadır (1-7). aDNA’yı incelemek için kullanılmaya başlanan yeni
teknolojiler, insanın hikayesine ilişkin anlayışımızı geliştirmektedir.
Arkaik insan genomlarının dizilenmesiyle, anatomik olarak modern
insanlar ile Pleistosen toplulukları arasındaki karmaşık etkileşimler orta-
ya çıkarılmaya başlanmıştır (8-16). Son yıllarda, insanlara ait antik
genomların incelenmesi ölçek ve kapsam açısından hızla genişlemekte -
dir. Bugün paleoepigenomik (kitabımızın “Antik DNA ve Epigenetik”
bölümünde detaylarını bulabilirsiniz) ile arkaik insanın inşaası yani
“Fenotipik Yeniden Yapılandırma” çalışmaları yapılabilmektedir (17).
İnsan paleogenomik/epigenomik alanındaki etik ise bu alanda yürütülen
araştırmalarda sosyal sorumluluk ve bilimsel sağlamlık konularını ele
almak için daha sonra ortaya çıkmıştır. Bu alanda araştırmacılar, çalış -
mada kullanılacak atalara ait örneklerin kullanım onayının nasıl olması
gerektiği, atalara ait aDNA’nın azalması veya tükenmesine neden olabi -
lecek yıkıcı olabilen araştırma yöntemleri ve aDNA’lardan elde edilen
verilere erişim ve erişim yönetimi gibi temel konuları ele almakta ve etik
rehberler/yönergeler hazırlamaktadır. Bugün bilimsel sonuçlara odakla -
nan yönergeler ile biliminsanlarını paydaş topluluklara karşı sorumlu
tutan yönergeler arasında bir takım uyumsuzluklar göze çarpmaktadır.
Bu bölümde sizlere, insan aDNA çalışmaları kapsamında hazırlanan etik
rehber ve önerileri içeren yayınlanmış güncel bilgilerin aktarılması
hedeflenmiştir.