Akademik Veri Yönetim Sistemi
Diğer, ss.295-329, 2025
Osmanlı İmparatorluğu’nun klasik döneminde timar tevcih muameleleri ile ilgili olarak İstanbul’da Defterhâne-i Âmire tarafından tanzim edilen timar ruznamçe defterlerinin eyâlet merkezlerindeki timar defterdarlıklarınca tutulan muadilleri de bulunmakta olup bunlar “eyâlet timar ruznamçe defterleri” olarak isimlendirilebilir. Bu defterlerde beylerbeyilerin kendi beratları ile tevcih ettikleri tezkiresiz timarların kayıtlarının yanı sıra İstanbul’a gönderilerek Dîvân-ı Hümâyûn’a arz edilen tezkirelerin suretleri de bulunmaktadır. Bu sebeple bu defterler taşra ve merkez arasında yürütülen bürokratik muamelât hakkında da önemli bilgiler vermektedir. Söz konusu defterler üzerinde şimdiye kadar detaylı bir inceleme yapılmamıştır. Bu yazıda XVI. ve XVII. yüzyıla ait eyâlet ruznamçelerinde kayıtlı olan tezkirelerden bazıları ile bunların İstanbul’da bulunan timar ruznamçelerindeki suretleri eşleştirilip birbirleri ile mukayese edilerek defter tutma usulü ve bu bağlamda İstanbul’daki ve beylerbeyilik merkezlerindeki timar tevcih muameleleri üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca Osmanlı Arşivi’nde bulunan bu tür defterlerden tesbit edilebilenler de tanıtılmıştır.
In the classical age of the Ottoman Empire, there were daybooks (rūznāmčes) of tīmār bestowals regarding the tīmār bestowal proceedings prepared by the Daftarkhāna-i Āmira in Istanbul. Also their equivalents which were prepared by the treasuries of the tīmārs (tīmār daftardārliks) at the centres of the provinces existed. These daybooks can be named as “provincial daybooks of tīmār bestowals”. They include tīmārs bestowed by the beglerbegs’ own berāts (tedhkiresiz tīmār) and also the tedhkires’ copies which were sent to Istanbul in order to be submitted to the Ottoman Imperial Council. Therefore, those daybooks give significant information on the bureaucratic proceedings performed between Istanbul and the provinces. There has not been any detailed study on these daftars so far. In this article, I matched and compared some of the tedhkires which were recorded in the provincial daybooks and their copies in the daybooks of Istanbul belonging to the 16th and 17th centuries with each other. Besides, in this context, I evaluated the set of daftar registers and the tīmār bestowal proceedings in Istanbul and the provinces. In addition, I introduced some provincial tīmār daybooks in the Ottoman Archives.