Akademik Veri Yönetim Sistemi
Filov Symposium: Balkan Archaeology 2016, Sofya, Bulgaristan, 17 - 20 Kasım 2016
Marmara Denizi Çevresinde Alt Paleolitik Dönem
Berkay Dinçer
Günümüzde Marmara Denizi Balkan ve Anadolu yarımadalarını birbirinden ayırmaktadır. Ancak bu deniz kalıcı bir sınır oluşturmaz. Pleistosen boyunca gerçekleşmiş deniz seviyesi değişiklerine bağlı olarak Marmara Denizi en azından birkaç kez bir tatlı su gölüne dönüşmüş, etrafındaki karasal alanlar Anadolu ve Balkanlar arasında bir kara köprüsü oluşturacak şekilde genişlemiştir. Bu kara köprüsü Alt Paleolitik homininlerin Avrupa’ya yayılımında en olası rotalardan bir tanesidir.
Yarımburgaz Mağarası bölgede kazılmış tek Paleolitik buluntu yeridir. Bu mağaradaki arkeolojik buluntular Orta Pleistosenin ortasındaki soğuk bir döneme, yaklaşık 390 binyıl öncesine tarihlenmiştir. Yarımburgaz Mağarası buluntu topluluğu esas olarak düzeltili ve düzeltisiz yongalardan oluşur. Doğu Trakya’daki (Marmara Denizi kuzeyi) yüzey araştırmaları Alt Paleolitik boyunca yoğun bir iskânın olduğunu göstermiştir, son yıllarda pek çok Alt Paleolitik buluntu yeri tespit edilmiştir. Bu buluntu yerlerindeki buluntu toplulukları kuvars ve kuvarsit çaytaşlarından yapılmış çekirdek aletlerin (satır ve kıyıcılar) baskınlığı ile tanımlanır. Yarımburgaz buluntu topluluğunda çekirdek aletlerin yüzdesi çok fazla olmadığından bunlar Yarımburgaz’dan daha eskiye tarihlenebilir.
Kuzey kısmın aksine, Marmara Denizi’nin güneyinde Alt Paleolitik buluntu yerleri çok sayıda değildir ve buluntu toplulukları yüksek oranlarda yongalarla birlikte az sayıda iki yüzeyli aletleri de içerir. Bu, iki alanın farklı jeomorfolojik geçmişlerinden kaynaklanmıyorsa, Marmara Denizi çevresinde iki değişik tekno-kültürel grubun varlığının bir sonucudur. Ancak, teknolojik ve tipolojik analizler haricinde, bu her iki alandaki hiçbir buluntu yerinden radyometrik tarihler elde etmek mümkün olmamıştır.
Buluntu topluluklarını tarihlendirmenin güçlüğüne karşın, Marmara Denizi çevresindeki, Anadolu ve Balkanların bir araya geldiği bu bölge, Alt Paleolitik homininlerin teknolojik uyum süreçlerini anlamak için çok fazla bilgi sunar. Bu sunumda bu önemli bölgede gerçekleştirilmiş uzun süreli Paleolitik yüzey araştırmalarının ilk sonuçlarını paylaşacağım.
The Lower Paleolithic Around Marmara Sea
Berkay Dinçer (Istanbul University)
Keywords: Lower Paleolithic, Lithic Technology, Hominin Dispersals, Marmara Sea
Today Marmara Sea separates Balkan and Anatolian peninsulas from each other. However it does not constitute a permanent border. Due to sea level changes during the Pleistocene, the Marmara Sea became a fresh water lake at least a several times and terrestrial areas around it were expanded, creating a land-bridge between Anatolia and Balkans. This land-bridge is one of the most probable routes for Lower Paleolithic hominins to disperse through Europe.
Yarımburgaz Cave is the only excavated Paleolithic site in this region. Archaeological remains in this cave were dated to approximately 390 ka, a cold period in the middle of the Middle Pleistocene. Assemblage of the Yarımburgaz Cave consists mainly flakes, retouched and non-retouched. Surveys in Eastern Thrace (north of the Marmara Sea) revealed a dense occupation during the Lower Paleolithic, many Lower Paleolithic sites have been discovered in recent years. All of the assemblages of these sites are characterized in the dominance of core tools (choppers and chopping tools) made on quartz and quartzite pebbles. This might indicate earlier industries than the Yarımburgaz assemblage since percentage of core tools at Yarımburgaz are not very high.
In the south of the Marmara Sea, in contrast to the northern part, Lower Paleolithic sites are not numerous and assemblages include low number of bifacial tools along with high percentages of flakes. If it is not the result of different geomorphological histories of two areas, this might be the result of the existence two different techno-cultural groups around Marmara Sea. However, except the technological and typological analyses, it has not been possible to obtain radiometric dates from any of these surface sites at both areas.
Despite the difficulty of dating the assemblages, this region around Marmara Sea where Anatolia and the Balkans come together, offers much to understand technological adaptations of Lower Paleolithic hominins. Here I will present the first results of long-term Paleolithic survey projects in this very important region.