Ayasofya Büyük Levhalarının Fotoğraf ve Gravürler Üzerinden Geçmişten Günümüze Durumu


Çelebi A. Z.

İslam Tetkikleri Dergisi, cilt.11, sa.1, ss.209-242, 2021 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 11 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2021
  • Doi Numarası: 10.26650/iuitd.2021.862115
  • Dergi Adı: İslam Tetkikleri Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.209-242
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ayasofya sanat tarihi için önem arz eden, mimarlarca aşılmaya çalışılan bir yapı iken siyasi tarih bağlamında ise ele geçirilmeye ve üzerinden siyasal mesaj verilmeye çalışılan bir yapı olmuştur. Fatih Sultan Mehmed tarafından bir cami haline getirildiği günden beri içerisindeki İslami unsurlarla var olagelmiştir. Bunlardan en dikkat çekenlerin başında da hattat ve musikişinas Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan levhalar gelmektedir. Mustafa İzzet Efendi’nin levhaları Ayasofya’nın restorasyonuyla birlikte asılmadan önce yerlerinde Teknecizâde İbrahim Efendi’ye ait hat levhaları bulunmaktaydı. 1934 yılında müzeye dönüştürülen Ayasofya’nın hatları yerlerinden indirilmiş ve birçoğu çevre müzelere dağıtılmıştır. Mustafa İzzet Efendi’nin levhaları da aynı muameleye maruz kalmış fakat dışarı çıkarılması mümkün olmamıştır. Bu süreçte zeminde bekleyen levhalar, indirilmesinin üzerinden 15 sene geçmesinin ardından gönüllüler tarafından yerine asılmıştır. Bu makalede Teknecizâde’nin levhaları, dönemin gravürleri üzerinden tespit edilmiştir. İzzet Efendi’nin levhalarının hikayesi ve sanatsal özellikleri ele alınmıştır. Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesinden sonra yerlerinden indirilen levhaların, kamuoyu ve ilgili kurullarca tartışılan durumu ortaya konmuştur. Levhaların tekrar yerlerine asılmasında çaba sarf eden kişiler ve tanıklıkları ile ilgili bilgiler derlenip bir araya getirilmiş ve değerlendirilmiştir.