Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVIII. Yüzyıl, Furat A. H., Yorulmaz N. K., Arı O. S., Editör, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, ss.201-210, 2018
Şeyhülislam Âşir Efendi’nin torunu olması sebebiyle ‘Hafîd’ diye anılan Mehmed
Efendi, çeşitli bölgelerde kâdılık yaptıktan sonra Rumeli Kazaskerliği’ne kadar
yükselerek 1811 tarihinde vefat etmiştir. Literatürde, Kaptân-ı Deryâları ele aldığı
Sefînetü’l-vüzerâ isimli eserinin yanında Galatât-ı Hafîd Efendi diye anılan kitabı
ile de şöhret bulmuştur.
Galat kelimesi, yanlış olarak kullanıldığı halde herkes tarafından kabul edilen
kelimeler için kullanılan bir ifadedir. Literatürde bu kelimeleri konu alan eser-
ler ‘galatât’ başlığı altında ele alınmaktadır. Osmanlı coğrafyasında bu literatü-
re ait ilk eser İbn Kemâl’in Galatâtu’l-‘avâm diye bilinen eseridir. Ebû’s-su’ûd
Efendi’nin Sakatâtu’l-‘avâm isimli eseri yine küçük hacimli olmasına rağmen
üzerine şerh yazılmış kıymetli bir çalışmadır. Hafid Efendi’nin asıl ismi “ed-Dü-
rerü’l-Müntehebâtu’l-Mensûre fi Islâhi’l-Galatâti’l-Meşhûre” olan eseri de bu lite-
ratürün önemli kaynaklarından birisidir. Oldukça hacimli olan bu eserde binden
fazla kelime ele alınmış, bunların Arapça ve Farsça karşılıkları, yer yer de Çağa-
tayca ve Yunanca karşılıkları verilmiştir. Eser, bazı maddelerin açıklanmasında
bir galatât kitabı hüviyetini aşarak bir ansiklopedik eser kimliği kazanır. Meyyit
kelimesi incelenirken bütün ferâiz bahsinin özetlenmesi; metrûk ifadesi açıkla-
nırken diğer hadîs terimleri ile ilgili bilgilerin verilmesi örnek olarak verilebilir.
Çalışmamızda, Galatât-ı Hafid Efendi’de ele alınan fıkıh terimleri ele alınacak
ayrıca yukarıda zikredilen ansiklopedik özellik sebebiyle kitapta yer alan fıkhî
konular değerlendirilecektir.
Mehmet Efendi was named ‘as Hafid’ because of being Sheik el Islam Ashir Efen-
di’s grandson. He worked as a qadi in different territories of Ottoman Empire
and then rose to be the qadı el asker of Rumelia. He died in 1811. He was known
as the author of Sefînetü’l-vüzerâ, which is on the chief admiral, in the literature.
Besides this book, he is also known for his book called Galatât-ı Hafîd Efendi.
The word galat (mumpsimus) is a term means despite its wrong usage; it is ad-
hered by common sense. The books, which deal with this kind of vocabulary, are
taken under the headline of galatat in the literature. The first wellknown book
of this kind was written by Ibn Kemal and it was entitled as Galatâtu’l-avâm
in Ottoman geography. Ebû’s-suûd Efendi’s Sakatâtu’l-avâm is another valuable
work, on which a commentary has been written. Hafid Efendi’s book entitled
“ed-Dürerü’l-Müntehebâtu’l-Mensûre fi Islâhi’l-Galatâti’l-Meşhûre” is one the
most important sources of this literature. It includes more than a thousand vo-
cabularies with their meanings in Arabic, Persian, Caghatai Turkish and Greek.
The book, especially in the explanation of some terms has exceeded the bound-
ary of the galatat and turned to an encyclopedia. For example, when the term
‘meyyit’ is explained, it gives a summary of the subject of the science of feraiz
and the term ‘metruk’ is mentioned, its relationship with hadith terminology is
explained in detail. It demonstrates book’s vast content. In this study, the fiqh
terms in Galatât-ı Hafid Efendi will be discussed and due to the vas content of
the book variety of subject regarding different branches of fiqh will be assessed.
Keywords: Islamic Law, Galat, Hafid Efendi.