Tatar Sözlükbiliminde İki Dilli Sözlükler: Madde Başı Rusça Sözlükler


Mınsafına A.

Journal of Linguistics - Dilbilim Dergisi, cilt.1, sa.34, ss.15-25, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

İki dilli sözlük, bir dilin (giriş dilin) söz varlığının diğer dilde (çıkış dilde) karşılıklarını veren leksikografik eserdir. XVI. yüzyıldan itibaren Kazan’ın Rus egemenliği altına geçmesiyle Ruslarda Tatarcayı öğrenme isteği ve ihtiyacı yoğunlaşmıştır. Bu amaçla Rusça-Tatarca sözlüklerin hazırlanması başlamıştır. XVIII. yüzyıl öncesi Tatarca sözlükler el yazılı sözlüklerdi. Basılı sözlükler ise XIX. yüzyılın başından itibaren görülmektedir.

K. Minnullin ve R. Valiullin’in (1998) hazırladıkları Tatarskiy Yazık v Slovaryah [Татарский язык в словарях; Sözlüklerde Tatar Dili] adlı kitabında 1801 yılından itibaren 1998 yılına kadar 235 değişik Tatarca sözlüğün basıldığını görüyoruz. Günümüzde de bu eğilim devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı Tatar iki dilli sözlükbilimin gelişmesini açıklamak, önemli leksikografik eserleri belirtmek, Rusça-Türkçe sözlüğün makro ve mikroyapılarını göstermek ve bu dil çiftini oluşturan farklı sistemli dillerin iki dilli sözlükleri hazırlanması sırasında meydana çıkan sorunları belirtip onların sözlüklerde nasıl çözülmüş olduğunu göstermektir.