Akademik Veri Yönetim Sistemi
İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, İstanbul, 2022
Diplomasi, devletlerin dış ilişkilerini yürütme biçimini ifade eden bir kavramdır ve tarihin farklı dönemlerinde değişim göstererek günümüze kadar gelmiştir. Diplomasinin esas amacı, devletler arası ilişkilerin barışçıl yollarla sürdürülmesini sağlamaktır. Bu kavram, Eski Yunan dilinde "diploun" fiilinden türetilmiştir ve ikiye katlanmış kağıt anlamına gelir. Zamanla diplomasi, resmi belgelerin korunması, imzalanan antlaşmaların arşivlenmesi ve gerektiğinde diplomatik belgelerin incelenmesi bilimini ifade etmeye başlamıştır.
Diplomasi kavramı, temsiliyet ve elçi gibi temel unsurlar etrafında şekillenmiştir. Devletler, başka devletler nezdinde diplomatik aktörler aracılığıyla temsil edilirler ve bu aktörler genellikle diplomatlar veya elçilerdir. Elçi kelimesi Türkçe'de "ilçi" kökünden türetilmiştir vehaberci anlamına gelir. Avrupa'da ise "ambaciatore" veya "ambassadeur" gibi terimler kullanılmaktadır. Diplomasi aynı zamanda, konsoloslar, diplomatik misyonlar ve nota verme gibi kavramları da içerir. Diplomatik misyon, bir devletin yabancı bir ülkede veya uluslararası görüşmelerde temsil edilmesi anlamına gelir.
Diplomasi tarihini iki belirgin
dönemde ele almak mümkündür: Geçici/Tek Taraflı Diplomasi ve Sürekli Diplomasi.
Geçici diplomasi, antik dönemlerden itibaren 15. yüzyıla kadar sürmüş ve
genellikle belirli bir sorun veya olay için geçici olarak görevlendirilen
elçiler aracılığıyla yürütülmüştür. Sürekli diplomasi ise 15. yüzyıldan
itibaren İtalya'da uygulanmış ve Rönesans dönemi boyunca yaygınlaşmıştır. Bu
dönemde diplomatik temaslar sürekli hale gelmiş ve profesyonelleşmiştir.
Diplomasi teorileri de tarih boyunca gelişim göstermiştir. Machiavelli'nin Makyavelizm teorisi, Francesco Guicciardini'nin Prensler ve Elçiler teorisi, Hugo Grotius'un teorileri, Armand Jean du Plessis de Richelieu'nun görüşleri, Abraham de Wicquefort ve François de Callières'in katkıları, Ernest Satow ve Harold Nicolson'un teorileri, Hans J. Morgenthau'nun Gerçeklik teorisi ve Henry Kissinger'ın Çağdaş Diplomasi teorisi gibi birçok teori, diplomasi biliminde önemli yer tutmuştur.
Zaman içinde uluslararası ilişkiler kapsamında gelişen diplomasi türleri arasında geçici/tek taraflı diplomasi, sürekli diplomasi, çok taraflı diplomasi, zirve diplomasisi, konferans diplomasisi ve zorlayıcı diplomasini saymak mümkündür. Geçici diplomasi, belirli bir sorun veya olay için geçici olarak görevlendirilen elçiler aracılığıyla yürütülürken, sürekli diplomasi, devletler arasındaki ilişkilerin sürekli olarak profesyonel diplomatlar aracılığıyla sürdürülmesini ifade eder. Çok taraflı diplomasi, birden fazla devletin katıldığı diplomatik faaliyetleri kapsarken, zirve diplomasisi, devlet başkanları veya hükümet liderlerinin katıldığı üst düzey görüşmeleri ifade eder. Konferans diplomasisi, belirli bir konuda uluslararası konferanslar düzenlenmesini ve zorlayıcı diplomasi ise baskı ve tehditler kullanılarak diplomatik hedeflere ulaşılmasını içerir.