FOLKLOR/EDEBIYAT: HALKBILIM, ETNOLOJI, ANTROPOLOJI, EDEBIYAT, cilt.28, sa.109, ss.39-54, 2022 (Scopus)
Çağdaş Uygur edebiyatında hikâye, 20. yüzyılın
başlarında gelişmeye başlar. Realizm akımı 1949 yılından sonra yerini,
sosyalist realizme bırakır. 1956 yılındaki “Fikir Özgürlüğü” sloganı ile topluma
yararı olmayan mevki sahiplerinin eleştirildiği hiciv hikâyeleriyle canlanan
Uygur hikâyeciliği, 1958 yılındaki “Yerli Milliyetçiliğe Karşı Mücadele” sloganıyla
başlatılan aydınlara yönelik darbeden dolayı siyasi sınırlara hapsedilir.
1966-1976 yıllarında gerçekleşen Kültür Devriminde kayda değer bir eser
yayımlanamaz. 1980’li yıllarda Çin’in kalkınma politikası nedeniyle baskı, bir
nebze de olsa gevşer. Bu durum Uygur edebiyatına tarihî şahsiyetleri ve millî
değerleri konu alan hikâyeleri kazandırır.
1990’lı yıllardan itibaren Memtimin Hoşur; Deli, Bıyık
Macerası, Kenarlı Bardak, Altın Dişli Köpek, Domuzlara Bayram gibi hikâyeleriyle
Çağdaş Uygur Edebiyatına yeni bir soluk getirir. Hoşur’un hikâyeleri
hâlihazırdaki sorunları, Çin işgalinin Uygurların toplumsal yaşamında bıraktığı
izleri, mizahi bir üslupla dile getirir.
Bıyık Macerası adlı hikâye, dünyadan tecrit edilen
Doğu Türkistan’da yaşanan bazı sosyal sorunların tipik örneklerini yansıtması
bakımından özel bir yere sahiptir. Bu çalışmada, metne dayalı inceleme yöntemi
kullandım. Amacım, Bıyık Macerası’nın önemini ortaya koymak ve Doğu Türkistan
konusunda farkındalık oluşturmaktır.
Story in Modern Uyghur Literature has started to
develop at the beginning of the 20th century. The movement of realism gives its
place to socialist realism after 1949. Uyghur story telling, which aroused
through ironic stories in which dignitaries with no use for the society were
criticized, was enclosed to the political limits due to the coup towards the
enlightened started by the slogan Struggle Against Local Nationalizm in 1958.
No significant work was published in the Culture Revolution taking place
between 1966-1976. The pressure was released to some extent based on the
development policy of China in 1980s. This added stories that are about
historical figures and national values in Uyghur literature.
Memtimin Hoshur brought a breathe of fresh air to the
Modern Uyghur Litureture with his stories such as Deli (Insane), Bıyık Macerası
(Moustache Adventure), Kenarlı Bardak (Glass with Sides), Altın Dişli Köpek
(Dog with Golden Tooth), Domuzlara Bayram (Feast for Pigs). The stories of Hoshur
voices the current problems, the traces of the Chinese occupation on the social
life of Uyghurs in a humorous style.
The story entitled Moustache Adventure has a special
place in terms of reflecting some typical examples of the social problems
happening in East Turkestan, which is isolated from the rest of the World. I
used text-based research method in this study. My purpose is to exhibit the
importance of Moustache Adventure and create awareness about East Turkestan.