Akademik Veri Yönetim Sistemi
XXVI. Genç Hukuk Tarihçileri Konferansı, İstanbul, Türkiye, 12 - 15 Ekim 2022, sa.2440, ss.293-315, (Tam Metin Bildiri)
İstintakname evrakı, ilk olarak Tanzimattan sonra şer‘iye mahkemelerinin yanında kurulan ve daha sonra Nizamiye Mahkemeleri olarak anılacak olan meclislerde tutulmaya başlanmıştır. Bu evrak, Tanzimat dönemindeki ceza soruşturma ve yargılaması usulünün yürüyüşünü anlamak
için başvurulması gereken ilk kaynaklardan birisidir. Bunun yanında ceza
hukukuyla irtibatı olup, gri alan olarak kalan birçok hususun aydınlığa
kavuşmasında da büyük öneme sahiptir. Evrakın satır aralarından çıkarılacak bilgiler, sadece ceza hukuku tarihi ile değil hukuk tarihimizin diğer
alanları ile de irtibatlıdır.
Bu bildiride, Maraş esnafı ile İngiltere devleti ordusu adına eşya alışverişi yapan Kirmani arasında ortaya çıkan uyuşmazlık incelenecektir. Bu
bağlamda istintakname evrakı çerçevesinde şu sorulara cevap aranacaktır: Uyuşmazlığın çözülmesi için Maraş meclisi ve mahkemesinde neler
yaşanmıştır? Maraş meclisinde hazır bulunan müftü efendi, kendisine
sorulan soruya dair nasıl fetva vermiştir? Maraş kadısının verdiği ilam
hakkında Halep kadısı neden usulsüz olduğuna dair görüş bildirmiştir?
Maraş mutasarrıfı ile naibi arasındaki yargılamanın mercii neresidir? Ve
son olarak Kirmani’nin öldürülmesinde Maraş kadısının dahli var mıdır?
Interrogation protocols (istintaknames), were first kept in the
councils established next to the sharia courts after the Tanzimat and
later known as the Nizamiye Courts. This document is one of the first
resources to be consulted in order to understand the course of the criminal investigation and trial procedure in the Tanzimat period. In addition,
it is of great importance in the clarification of many issues which are
related to the criminal law and remain as a gray area. The information to
be extracted between the lines of the document is not only related to the
history of criminal law, but also to other areas of our legal history.
In this paper, the dispute that arose between the tradesmen of Maraş
and Kirmani, who traded goods on behalf of the British army, will be
examined. In this context, answers to the following questions will be
sought within the framework of the interrogation protocols: What happened in the Maraş council and court to resolve the dispute? How did the
mufti, who was present in the Maraş council, give a fatwa regarding the
question asked to him? Why did the judge of Aleppo give an opinion on
the decision given by the Maraş judge as unlawful? What is the jurisdiction of the proceedings between the governor of Maraş and the judge of
Maraş? And lastly, is the Maraş judge involved in the murder of Kirmani?