Akademik Veri Yönetim Sistemi
e-Turkish Studies (elektronik), cilt.13, sa.9, ss.17-44, 2018 (Hakemli Dergi)
YAMAN DEDE’NİN TÜRK MÛSİKÎSİNDEKİ YERİ
Mustafa DEMİRCİ
ÖZET
Türk mûsikîsi tarihi boyunca mûsikî repertuarına katkı sağlayan yüzlerce mutasavvıf şâir, güfte yazarı gelip geçmiştir. Bunlar içerisinde tek bir güfte ile asırlar boyunca dillerden düşmeyen eserlere imza atanlar olduğu gibi, birden çok şiiri bestelenip kaynak kişiler vasıtasıyla, yazılı metinler (mecmua) ve arşivlerdeki kayıtlar yoluyla intikal ederek varlığını sürdürebilen yüzlerce eser sahipleri de mevcuttur. Yunus Emre, Mevlânâ, Ahmed Yesevî, Niyâzî-i Mısrî gibi isimler bu alanda öne çıkan önemli mutasavvıf şairlerdendir. Mûsikî ve edebiyat literatüründe öne çıkan kimi şâirler ve bestekârlar vardır ki, adeta tek bir eseri vücuda getirmek için dünyaya gelmiştir. Mevlânâ’nın Mesnevî’si, Itrî’nin Segâh Tekbîr’i, Nâyî Osman Dede’nin Mi’râciyyesi, Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-necât’ı (Mevlîd), Hacı Arif Bey’in Kürdîlihicazkâr şarkısı (Gurûb etti güneş), Mevlevî şâir Yaman Dede’nin Na’t’i ve daha niceleri bu cümledendir. Yaman Dede, Osmanlı tebâsına mensup Rum Ortodoks bir ailenin “Diyamandî” isimli çocuğudur. Mevlânâ sevgisi ile başlayan hidayet sürecini 1942 yılında tamamlayarak müslüman olmuş ve Yaman Dede”ye dönüşmüştür. Yazdığı şiirler, edebî mektuplar ve yaptığı konferanslarla hem edebiyatçıların hem de mûsikîşinasların dikkatini üzerine çekmiştir. Biz bu makalemizde, Yaman Dede’nin az bilinen hayat öyküsüne dair önemli safhaları ve bu süreçle eş zamanlı olarak olgunlaşan edebî kişiliğini, sanata dair yaklaşımları ile birlikte Türk mûsikîsindeki yerini inceleyeceğiz.
Anahtar Kelimeler: Türk Müziği, Yaman Dede, Şiir, Dinî Müzik,
Mevlevî