Akademik Veri Yönetim Sistemi
Osmanlı’da Ulum-i Tabîiyye Âlimler, Eserler, Meseleler, İstanbul, Türkiye, 13 - 14 Aralık 2024, ss.35, (Özet Bildiri)
“Kendiliğinden üreme (tenâsül-i binefsihî— spontaneous generation) Antik Yunan’dan 19. yüzyıla kadar canlı bilimleri alanındaki önemli tartışma alanlarından biri olmuştur. Deneyciliğin yükselişiyle birlikte 17. yüzyıldan itibaren etkisini kaybetmeye başlayan bu teori Pasteur’ün ünlü deneyleriyle birlikte büyük oranda yanlışlanmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Darwinci evrim kuramının gelişimiyle birlikte, hayatın cansız maddeden oluşup oluşmayacağına dair tartışmalar hem bilim dünyası içinde hem de diğer entelektüel çevrelerde farklı bir boyutta tartışılmaya devam etmiştir. Özellikle materyalist bir bakış açısını savunan kimi yazar ve düşünürlerle konuya dini, felsefi ya da bilimsel savlarla karşıt bir cepheden yaklaşan isimler arasında kendiliğinden oluşum düşüncesi ve buna bağlı olarak hayatın kökenine yönelik çeşitli sorular tartışılmaya devam etmiştir. Bu dönemde Avrupa’daki bilimsel gelişmeleri yakın bir şekilde takip eden Osmanlılar arasında da kendiliğinden üreme konusu sıkça ele alınmıştır. Bu bildiri 20. yüzyıl başlarında çeşitli bilim insanı, yazar ve entelektüeller tarafından bu konuda yazılan kimi metinleri ele alarak canlı bilimleri alanında hayatın kökeni ve kendiliğinden üreme ile ilgili gelişmelerin Osmanlı düşünce dünyasında nasıl yorumlandığını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede, Avrupa’daki gelişmelerin etkisiyle dönem boyunca Osmanlı içinde de popüler hale gelen materyalist görüşle buna bir tepki olarak ortaya çıkan kimi karşıt görüşlerin konuya yaklaşımı incelenecek ve bu iki farklı kutbun canlı bilimleri alanındaki gelişmeleri daha geniş çerçevedeki iddialarını gerekçelendirirken nasıl araçsallaştırdıkları üzerinde durulacaktır.başlarından itibaren üretilen eserler fizik mâhiyetleri açısından analiz edilecek, modernizm karşıtı çevrelerle yapılan tartışmalar irdelenecektir.”