Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yeni Perspektifler Işığında Kemal Tahir, Ayşen Şatıroğlu, Editör, Ketebe Yayınları, İstanbul, ss.191-203, 2024
Kemal Tahir’in gerek genel itibariyle Marksist ekonomi politiğin yorumlanmasında gerekse hususen Asya Tipi Üretim Tarzı tartışmalarında Türkiye’nin özgün tarihsel ve toplumsal şartlarını dikkate alan bir yaklaşıma sahip olduğu söylenir. Yine Kemal Tahir’in Türk modernleşmesinin çeşitli ayaklarının taşradaki yansımalarını ele aldığı Orta Anadolu köyleri merkezli romanlarında da klasik köy nostaljilerinden başka bir tasvir sunduğu bilinmektedir. Kemal Tahir’i neredeyse bir sosyolog rikkati ile öne çıkaran bu iki niteliğin en veciz hâli ise onun “Çorum Üçlemesi” olarak bilinen romanlarının ikincisi olan Köyün Kamburukitabına ismini de veren bölümde yer alan borç meselidir. Bu bölümde Çalık Hafız’ın önce Petek Hanım’la bir cinayet akabinde suç ortaklıklarını iş ortaklığına dönüştüren bir borçlandırmaya şahit oluruz. Burada Çalık Hafız bir yandan borcun kişileri birbirine bağımlı kılan hâlini işe koşmakta ve Petek Hanım’la aralarındaki duygusal bağı sıkılaştırmakta; diğer yandan ise elde edilen bu “ilkel birikim” unsurunu ahali nezdinde meşru kılacak bir borç meseli ile bir tür kara para aklama sürecine tâbi tutmaktadır. Güya borç yoluyla elde edilen bu ilk sermayenin meyvesi olan çerçi dükkanında veresiye örüntüsünü yaygınlaştıran Çalık Hafız borcun bir tür tüketici toplumu oluşumundaki rolünü işe koşmakta ve köylünün tüketim alışkanlıklarını değiştirmektedir. Artık köylü kasabaya veya başka bir yere pazara gitmeye erinmekte ve hemen yanı başındaki Çalık’ın çerçi dükkanını tercih etmektedir. Ayrıca köylü, farklı çeşitlere, yeni ürünlere ve bolluğa da alışmaktadır. Tüm bu unsurları veresiye örüntüsü ile gerçekleştiren Çalık Hafız bir nevi müşteri sadakati tesis etmekte ve borç yoluyla ahaliyi kendisine bağımlı kılmaktadır. Dolayısıyla Kemal Tahir’in Köyün Kambururomanındaki bu borç meseli borcun toplumsal meşruiyete, toplumsal güvene ve toplumsal bağlara işaret eden üç hâlini de ortaya sermektedir. Bütün bu niteliği ile bir romanın tek bir bölümündeki kısacık borç meseli ile Kemal Tahir, kapitalizmin ilkel birikim, sermayeleşme, tüketim toplumu tesisi ve finansal enstrümanlarla kendini yeniden üretme tarihsel sürecinin de bir fragmanını sunmaktadır.