Tarihsel değere sahip tüm sanat kolları içerisinde günümüze ulaşabilmiş olan kumaş örnekleri
gerek motif gerek ise renk ve teknik açıdan konu hakkında çalışan araştırmacıların dikkatini çekmiştir.
Özellikle İslami dönem kumaşları, üzerindeki dekoratif desenlerin içeriği bakımından özel bir
öneme sahiptir. Safevi döneminde İran kumaşlarını bezeyen motiflerin başında insan figürleri özel
bir öneme sahiptir. 16. ve 17. yüzyıllarda saray kumaşları İran tarihinin en parlak dönemini yaşamış,
kumaş dokumacılığında tasarım çeşitliliği açısından özellikle dünya tekstil tarihinde önemli bir rol
oynamıştır.
Safevi döneminde saray atölyelerinde faaliyet gösteren nakkaşlara verilen destek sayesinde, kumaş
dokumacılığı başta olmak üzere tüm sanat kollarının gelişmesine uygun bir ortam oluşmuş,
özellikle I. Şah Abbas döneminde İran dokumacılığı en parlak dönemini yaşamıştır. Bu dönemin kumaşlarının en önemli özellikleri ipekten dokunmaları, bunlardan bazılarının dokunmasında altın
ve gümüş ipliklerin kullanılması ve kendi içinde eşsiz motiflere özellikle de insan figürlerine sahip
olmalarıdır.
Dönemin minyatürlerinde kullanılan motifler, özellikle insan figürleri, 16.-17.yüzyılların kumaş
desenlerinde eskisinden çok daha fazla sıklıkla görünür olmaya başlamıştır. Bu bağlamda Rıza
Abbasi ve talebelerinin minyatürlerindeki insan figürlerinin dönemin kumaş desenlerinde görülen
figürlerle ilişkisi ve üslupsal açıdan oluşan etkileşim araştırmamızda bilhassa ele alınmış ve incelenmiş
konulardır. Özellikle de Rıza Abbasi’nin tek yapraklı minyatürlerinin bu dönemin kumaş
desenleri üzerindeki tesiri araştırmamızın asıl merkezini teşkil etmektedir. Saray nakkaşhânesinde
nakkaşların kumaş desenleriyle ilgilenmeleri ve ayrıca dokuma sanatçılarının nakkaşlara vermiş oldukları
desen siparişleri üzerinden iki farklı meslek grubunun kurmuş olduğu iş birliği çalışmamızda
incelenmiş ve varılan sonuçlar araştırmamızda paylaşılmıştır.
Fabric samples with historical value in all branches of art have attracted the attention of
researchers working on the subject in terms of motif, color and technique. Especially Islamic period
fabrics have a special importance in terms of decorative patterns on them. Human figures are at the
forefront of the motifs adorning Iranian fabrics in the Safavid period. In the 16th and 17th centuries,
palace fabrics displayed the brightest period of Iranian history and played an important role in the
world textile history in terms of design diversity in fabric weaving.
Thanks to the support given to the miniaturists working in the palace workshop during the
Safavid period, an environment suitable for the development of all branches of art, especially fabric
weaving, was created, and Iranian weaving experienced its brightest period, especially during the
reign of Shah Abbas I. The most important features of the fabrics of this period are that they are
woven from silk, gold and silver threads are used in the weaving of some of them, and they have
unique motifs, especially human figures.
The motifs used in the miniatures of the period, especially the human figures, started to appear
in the fabric patterns of the 16th-17th centuries much more frequently than before. In this context,
the relationship between the human figures in the works of Riza Abbasi and his students, with
the figures seen in the fabric patterns of the period and the stylistic interaction are the subjects
that have been especially discussed and examined in our research. In particular, the effect of Riza
Abbasi’s single-leaf miniatures on the fabric patterns of this period constitutes the main center of
our research. The interest of the miniaturists in the fabric patterns in the palace workshop and also
the pattern orders given by the weaving artists to the miniaturists were examined in our cooperation
study established by two different professional groups, and the results were shared in our research.
