Research Information System
Dokuz Eylül Üniversitesi Uluslararası Göç Sempozyumu, İzmir, Turkey, 3 - 05 April 2024, pp.56-58, (Summary Text)
Ülke sınırlarımızdan giren refakatsiz çocuklar hakkında uluslararası koruma işlemleriyle koruma ve bakım işlemleri birbirinden ayrı olarak eş zamanlı yürütülmektedir. Refakatsiz çocuklar, tespit edilmelerinin ardından sağlık kontrolleri ve kimlik tespiti işlemlerinin akabinde kendileri için uygun olan kurumlara yerleştirilmektedir. Çocuk Koruma Kanunu hükümlerine göre haklarında koruma kararı verilerek kurum nezdinde koruma altına alınabilirler. Eş zamanlı olarak da uluslararası koruma başvurusunda bulunabilirler. Refakatsiz çocuklar, kendilerine yasal olarak ya da örf ve âdet gereği bakmakla yükümlü yetişkin kişilerin himayesinden yoksun olduklarından yapacakları başvurularda ve haklarında yapılacak hukuki işlemlerde bir yasal temsilciye ihtiyaç duyarlar. Çocuklara yasal temsilci atanmasında Türkiye’de 01.02.2017 tarihinde yürürlüğe giren Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme hükümleri taraf olmasına bakılmaksızın tüm devletlerden gelen çocuklar hakkında uygulanacaktır. Sözleşmenin 3. maddesinin 1. fıkrası c bendine göre, vasilik, kayımlık ve benzeri kurumlar hakkında sözleşme uygulama alanı bulmaktadır. Sözleşmeye göre mülteci çocuklar, ülkelerindeki karışıklıklar nedeniyle yerlerinden edilmiş çocuklar ve mutad meskeni tespit edilemeyen çocuklar hakkında çocuğun bulunduğu ülke makamı olarak Türk makamları yetkilidir. Çocuğun bilgilerinin tespit edilememesi halinde de acil bir durumun varlığı kabul edilerek m. 11 hükmüne göre çocuğun bulunduğu ülke makamlarınca her türlü tedbirin alınması mümkündür. Sözleşme hükümlerine göre, refakatsiz çocuklara vasi, kayyım gibi yasal temsilci atanmasına Türk makamlarınca uygulanacak hukuk, kendi hukuku olan Türk hukukudur (m. 15). Refakatsiz çocuklar hakkında da uygulanabilecek olan Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 404 hükmüne göre vasi atanması gerekli olan bir kişiyi tespit eden resmi makamlar, ilgili kişiye vasi atanması için mahkemeye başvurma zorunluluğu altındadır. Yetkili makam tarafından yasal temsilci atanana kadar, çocuğun uluslararası koruma ve diğer ihtiyaçlarının yerine getirilmesinde, çocuğun temsili için TMK m. 420 hükmüne göre vasi gibi gerekli yetkilere sahip bir yetki belgesi ile görevlendirilen yasal temsilci atanabilecektir. Refakatsiz çocuğun tespit edilmesinden hemen sonra başvuru işlemlerinin ve bu esnadaki bakım işlemlerinin yürütülmesi için temsil kayyımı atanması da düşünülebilecektir. Ancak bu temsilcilerin refakatsiz çocukların özel ihtiyaçları ve yapılması gereken başvuru işlemleri hakkında bilgi sahibi olan kişiler olmaları gereklidir. Bu gereğin sağlanması için, ilgili uzmanlığa sahip kişilerin yetiştirilmesi ya da bu doğrultuda kurumların kurulması bir gerekliliktir. Bir başka husus Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) m. 65 hükmü ile uluslararası koruma başvurularının kişi tarafından bizzat yapılması gerektiğinin düzenlenmiş olmasıdır. Refakatsiz çocukların ilgili başvuruyu bizzat yapmaları ehliyet durumları da gözetildiğinde mümkün olmayabilir. Her ne kadar uluslararası koruma başvurusunun herkesçe bizzat yapılabileceği düzenlenmiş olsa da ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerden bizzat başvurunun beklenmesi uygun değildir. Bu konuda refakatsiz çocuklar için atanacak temsilcinin yardımıyla ya da temsilci tarafından başvuruların yapılabileceğine ilişkin düzenleme yapılmalıdır. Yasal temsilci atanmasıyla da çocuğun tüm hukuki süreçlerinin gerekli şekilde takip edileceği her zaman söylenemeyecektir. YUKK m. 81 hükmüne göre avukatlık ücretlerini karşılama imkânı bulunmayan başvuru sahiplerine, uluslararası korumaya ilişkin işlemleri hakkında yargı önündeki başvurularında avukat sağlanabilmektedir. Ancak refakatsiz çocukların ihtiyaçları uluslararası koruma hakkındaki yargı önündeki başvurularla sınırlı değildir. Refakatsiz çocuklara tüm işlemleri hakkında yargı mercilerinde temsil edilmesi için avukat atanması yönünde yasal düzenleme getirilmelidir.