Akademik Veri Yönetim Sistemi
JOURNAL OF THE BLACK SEA STUDIES, cilt.20, sa.80, ss.943-978, 2023 (Hakemli Dergi)
Nüfusunun
büyük kısmı İran İslam Cumhuriyeti’nin güney bölgesinde, Şiraz ve çevresinde
toplanmış olan, kimliklerini Türk adıyla ifade eden Kaşkay Türkleri, Oğuz
boyuna mensup bir topluluktur. Oğuz edebî dilinin güney alt grubuna dâhil
edilen Kaşkay Türkçesi, Kaşkay İli’nde yaşayan Türk tayfa ve tirelerin
konuştuğu bir ağızdır.
İran
İslam Cumhuriyeti’nde resmî yazı dili Farsça ve resmî alfabe de Arap
alfabesidir. Kaşkay Türklerinin kendi kültür ve dillerini koruyup
yaşatabilmeleri için edebî dillerini resmî devlet dili seviyesine getirmeleri
gerekir. İlk defa 2007 ile 2010 yılları arasında bir grup Kaşkay Türkü’nün bazı
sosyal iletişim ağlarında kendi aralarında yazılı dillerine sahip çıkma
gayretiyle Latin harfleriyle yazma çabalarına şahit oluruz.
Bu
makalede, yaklaşık 240 Kaşkay Türkü’nün yer aldığı “Kaşkay Merkez” adlı sosyal iletişim
ağına dayanan Latin harfleriyle yazılmış Kaşkay Türkçesinin manzum ve mensur
metinlerine ve hususi olarak iletişim kurulan bazı Kaşkay Türklerinden elde
edilen bilgilerden yola çıkılarak, Kaşkay Türklerinin Latin harfli yazı diliyle
var olma çabaları doğrultusunda Kaşkay Türkçesinin yazı dili olma süreci ortaya
konacaktır. Kaşkay Türklerinin kendi dillerini Latin harfleriyle nasıl
yazdıkları veya yazmaya çalıştıkları yaklaşık 300 örnek metin üzerinden “yazım
ve söyleyiş özellikleri” bağlamında incelenecek ve gösterilen bu çaba dil ve
alfabe sürekliliği açısından değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: İran
İslam Cumhuriyeti, Kaşkay Türkleri, Kaşkay Türkçesi, Latin alfabesi, ortak yazı
dili.
The Qashqai Turks, whose majority of the population
live in Shiraz and its environs in the southern region of the Islamic Republic
of Iran, and who express their identity with the Turkish name, are a community
that belong to the Oghuz tribe. Qashqai Turkish, which is included in the
southern subgroup of the Oghuz literary language, is a dialect spoken by the
Turkish communities living in Qashqai.
In the Islamic Republic of Iran, the official written
language is Persian and the official alphabet is the Arabic alphabet. In order
for the Qashqai Turks to preserve and maintain their own culture and language,
they need to bring their literary language to the level of the official language.
Between 2007 and 2010, we first witness the efforts of a group of Qashqai Turks
who wrote in Latin letters among themselves in some social communication
networks in an effort to protect their written language.
In this article, obtained from a social communication
network of approximately 240 Qashqai Turks named “Kaşkay Merkez”, based on the
verse and prose texts of Qashqai Turkish written in Latin letters and the
conversations with Qashqai Turks who were contacted specifically, the efforts
of Qashqai Turks to exist through the written language of Latin letters and the
process of Qashqai Turkish becoming a written language will be revealed. How
the Qashqai Turks wrote or tried to write their own language in Latin letters
will be examined in the context of "spelling and pronunciation
characteristics" through approximately 300 sample texts, and this effort
will be evaluated in terms of language and alphabet continuity.
Keywords: Islamic Republic of Iran, Qashqai Turks, Qashqai
Turkish, Latin alphabet, common written language.