Akademik Veri Yönetim Sistemi
İran ve Turan Araştırmaları Dergisi, cilt.6, sa.11, ss.43-59, 2023 (Hakemli Dergi)
Hokand Hanlığı 1709 yılında Özbeklerin Ming boyu önderliğinde Fergana Vadisi’nde kurulmuştur. 1876 yılında gerçekleşen Rus işgali ile tarih sahnesinden çekilmiş olan Hokand Hanlığı, özellikle sınırlarını genişlettiği XIX. yüzyılın ilk yarısında ticarette de önemli atılımlar gerçekleştirmiştir. Hakimiyeti altında tutuğu Fergana Vadisi’nin sağladığı jeostratejik konumu iyi kullanan Hokand Hanlığı, Mançu İmparatorluğu ile kurduğu siyasi ilişkiler neticesinde ticari noktada büyük avantajlar elde etmiştir. Ticaretin vazgeçilmez bir parçası olan zanaat Hokand Hanlığı’nın siyasi hayatıyla doğru orantılı olarak gelişmiştir. İpek, yarı ipek, pamuk, keçe gibi tekstil ürünleri, kâğıt, ciltleme, demir, gümüş, bakır gibi madenlerin işlenmesi; deri tabaklama Hokand Hanlığı’nın ustaları tarafından ince bir titizlikle gerçekleştirilmiştir. İnsanlık tarihi kadar eski olan bu zanaatlar bölgede kadim zamanlardan bu yana mevcuttur lakin Hokand Hanlığı’nın yöneticileri bu zanaatların bir sistematik içerisinde gerçekleştirilmesini sağlamış, hammadde ve pazar özelliklerini göz önünde tutarak belirli üretim merkezleri oluşturmuştur. Söz konusu zanaatlardan ipek, yarı ipek ve pamuk dokumaları ile kâğıt Hokand Hanlığı’nın dış ticaretinde de önemli ürünlerden olmuştur. Diğer zanaatlar ise daha çok ahalinin ihtiyaçlarını karşılamak adına üretilmiş ve pazarlarda satılmıştır. Turkestanskie Vedomosti Gazetesi, Rus araştırmacılar ve seyyahların notları, Schuyler’in seyahatnamesi ve modern araştırmacıların eserleri kullanarak oluşturduğumuz çalışmamızda Hokand Hanlığı’ndaki zanaatlar ve bu zanaatların nasıl yapıldığı, üretilen ürünlerin kalitesi ve ihtiyaçları nasıl giderdiği, hammadde olarak bölgenin zenginliği ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır.