Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turk Kulturu ve Haci Bektas Veli - Arastirma Dergisi, cilt.76, ss.15-30, 2015 (SCI-Expanded)
Safevîler, başlangıçta Sünnî bir tarikat iken zamanla Şiîleşmiş ve dönemin siyasi çalkantılarından
da faydalanarak devletleşme sürecini gerçekleştirmiştir. Bir tarikat yapılanması olarak
yola çıkan Safevîler, zamanla şeyhlikten şahlığa geçebilmeyi başarmışlardır. Kurucu şahsiyetleri
ve dayandıkları halk kesimi itibarıyla Türkmen olmaları Osmanlı-Safevî ilişkileri açısından
ayrı bir ehemmiyet taşımaktadır. Hoca Ali’den itibaren hızla Şiîleşen Erdebil Tekkesi, Şah
İsmail’in önderliğinde Safevî Devletini kurmuş, sonra da hâkim olduğu bölgelerde Şiîliğin
yaygınlaşmasını hedeflemiş ve bunun için ciddi gayretler göstermiştir. Safevîlerin Şiîleşme
ve Şiîleştirme faaliyetleri sadece sahip oldukları İran coğrafyasıyla sınırlı kalmamış aynı zamanda
Anadolu’da da etkili olmuştur. Nitekim 1500’lü yıllara kadar Sünnî bir coğrafya olan
İran’da Safevîlerin şiddet, baskı ve yıldırma politikalarının neticesinde Şiîlik hâkim mezhep
olmuştur. Öte yandan Safevîler, Anadolu’yu ele geçirmek için de Şiîlik propagandalarına
ağırlık vermişler; Şahkulu ve Nur Ali Halife gibi isyan hareketlerinden ayrı olarak, dini, ekonomik,
sosyal ve kültürel sahalarda pek çok faaliyet gerçekleştirmişlerdir. Aşağıda öncelikle
konuya giriş mahiyetinde olmak üzere Safevî tarikatının kuruluşu ve gelişimi, Şah İsmail’in
iktidara yükselişi ve Safevî–Osmanlı ilişkileri kısaca ele alınacak, bilahare Safevîlerin Şiîliği
yayma girişimleri sırasında Sünnîleri zorlama, inşadü’l-menakıb, Şiî ezanı, sebbü’s-sahabe vb.
uygulamaları hakkında bilgi verilecektir.