Akademik Veri Yönetim Sistemi
İlahiyat Yayınevi, Ankara, 2024
Anadolu’da nesilden nesile aktarılarak asırlar boyunca varlığını devam ettiren
irfanî geleneğin yaşatıldığı şehirlerden biri de Erzurum’dur. Erzurumlu ârifin, kilidinin
mülk-i İslam’ın olduğunu dile getirip Mevla’ya emanet ettiği Erzurum, ilmî ve irfanî
yönüyle bilinen büyük şahsiyetler yetiştirmiştir. Bulunduğu konum itibariyle bölgede
tarih boyunca her anlamda etkinliği olan Erzurum, yetiştirdiği bu şahsiyetler ve onların
eserleriyle, Türk ve İslam dünyasına büyük bir miras bırakmıştır. İrfanî gelenek
içerisinde bize ulaşan bu mirasa Erzurum’un sanatsal ve kültürel oluşumları da
dahildir.
Çalışmamızın ilk bölümünde genel olarak Erzurum’daki mûsikî geleneği
üzerinde durulmuştur. “Erzurum Mûsikî Geleneği” başlıklı bu bölümde ilk olarak
Erzurum’da oluşan mûsikî kültürünün yapı taşlarından olan “Erzurum Âşıklık
Geleneği”, dinî ve tasavvufî gelenekle olan irtibatı göz önünde değerlendirilmiştir.
Ardından “Erzurum’da Türk Müziği” çalışmaları “Türk Halk Müziği” ve “Türk Sanat
Müziği” olmak üzere ikiye ayrılarak incelenmiştir. Birinci bölümün üçüncü başlığında
ise Erzurum’un mahalli kültürü içerisinde ortaya çıkan ve dinî mûsikînin yaşatılmasını
sağlayan “Gazelhanlık Geleneği”ne değinilmiştir. Aynı bölümün son kısmında ise
yine yörede mahalli kültürün mûsikî gelenekleri içerisinde ortaya çıkan ve yörede dinî
bir form olarak telakki edilen “Erzurum Tatyanları” üzerinde durulmuştur.
Çalışmamızın ikinci bölümünde; “Erzurum Dinî Mûsikî Geleneği” başlığı
altında, Cami ve Tekke’de icra edilen mûsikînin hususiyetleri değerlendirilmiştir.
“Cami Mûsikîsi” başlığı altında Erzurum camilerinde icra edilen formlar üzerinde
durulmuştur. “Tekke/Tasavvuf Mûsikîsi” başlığı altında ise Erzurum’da zikir ve irşad
faaliyetlerinde bulunan “Kâdiriyye”, “Nakşibendiyye”, “Rufaîyye” ve “Şettariyye”
tarikatlarının zikir tertibi ve eserleri belirtilmiştir. Son bölümde ise genel anlamda
Erzurum Dinî Mûsikîsine katkısı bulunan şahsiyetler hakkında bilgi verilmiştir.
Burada zikredilen şahsiyetler verdikleri katkı yönüyle bestekâr, güftekâr ve
icracılardan oluşmaktadır.