MUTASARRIFLIK İDARESİNDEN VİLAYET YÖNETİMİNE ERGANİ (1876-1926)


Creative Commons License

Örenç A. F.

Cumhuriyetin 100. Yılında Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Ergani, Oktay BOZAN-Abdusselam ERTEKİN-Abdullah CENGİZ -Davut ADLIĞ, Editör, Ekin Baım Yayın Dağıtım, Bursa, ss.335-374, 2023

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2023
  • Yayınevi: Ekin Baım Yayın Dağıtım
  • Basıldığı Şehir: Bursa
  • Sayfa Sayıları: ss.335-374
  • Editörler: Oktay BOZAN-Abdusselam ERTEKİN-Abdullah CENGİZ -Davut ADLIĞ, Editör
  • İstanbul Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ergani, 19. yüzyıl başlarından itibaren Diyarbakır’a bağlı bir kaza olarak idare edilmekteydi. Ergani Kazası, burada mevcut bakır madeni işletmesi nedeniyle Ergani Maden-i Hümayunu Kazası veya Maden Kazası adlarıyla da zikrediliyordu. Bu isim karmaşası, Ergani’nin 1876’da sancak oluşundan sonra ve Cumhuriyet dönemi ile birlikte 1923’de vilayet yapılmasının ardından Ergani Vilayeti ve Ergani Madeni Vilayeti adlarının kullanımı ile devam etmiştir. Diyarbakır’da 1867 vilayet düzenlemeleri yapılınca Ergani Kazasının statüsü değişmiştir. Nitekim Ergani, Mamuretülaziz (Elazığ) Sancağına bağlı olmak üzere bir kaymakamlık haline getirilmiştir. Bu düzenleme sonrası Ergani Kaymakamlığı’na şu nahiyeler bağlanmıştır: Ergani Madeni, Palu, Çermik, Eğil, Çüngüş ve Ebu Tahir. Ergani’deki bu idari yapı, bazı küçük değişikliklerle birlikte 1876’da mutasarrıflık teşkilatının kuruluşuna kadar sürmüştür .Osmanlı idari sisteminde mutasarrıflık birimi, 19. yüzyıl ortalarından itibaren sancakların yönetimi amacıyla gelişme göstermiştir. Mutasarrıflık statüsünde idare edilen sancaklar/livalar, nüfus ve ekonomik potansiyellerine göre sınıflandırılmaktaydı. Osmanlı’da 1867 idari düzenlemeleri sonrası imparatorluğun genelinde yeni vilayetler kurulurken, mutasarrıflıkların sayısı da artmıştır. Bu süreçte mutasarrıflık haline getirilen kazalardan biri olan Ergani, idari bir gereklilikten ziyade, askeri planlamalar çerçevesinde statü değişimine uğramıştır. Ergani, 47 yıl süren mutasarrıflık idaresi tecrübesi ardından Cumhuriyet döneminde il yapılmış ve yaklaşık üç yıllık bir süre boyunca vilayet teşkilatı seviyesinde yönetilmiştir.