Diğer, ss.106-110, 2021
Aristoteles’in Poetika eserinin ikinci
bir rulosunun / cildinin olup olmadığı bir
muammadır. Kimilerine göre ikinci rulo hiçbir
zaman yazılmamış, Aristoteles Poetika’daki
incelemesini tragedya ve destan üzerine
yoğunlaşarak tamamlamıştır. Kimilerine
göreyse metin eksiktir çünkü Aristoteles
komedya ve satir üzerine bir inceleme
yapacağını vaat etmiştir. Ayrıca ikinci kitaba
hem Aristoteles’in hem de başka yazarların
atıfları bulunmakta fakat elimizdeki Poetika’da
bu atıfların izine rastlanmamaktadır. Diğer
taraftan ikinci kitap yazıldıysa akıbetinin
ne olduğu da bir başka tartışma konusudur.
Kimilerine göre kaybolmuş, kimilerine
göre içeriği değersiz bulunduğu için
önemsenmemiş, kimilerine göreyse tam
tersine, içeriği çok tehlikeli bulunduğu için
kopyalanmasına izin verilmemiş ve özellikle
yok edilmiştir. Zaman zaman Atlantis efsanesi gibi bahsedilen kayıp rulo, Umberto Eco’nun
Gülün Adı adlı romanına da bu tehlikeli yanıyla
konu olmuştur.
1839 yılında John Anthony Cramer adında
bir klasik edebiyat uzmanı, Paris Ulusal
Kütüphanesinde keşfettiği ve Tractatus
Coislinianus (Coislin Risalesi) adı verilen
3 sayfalık bir el yazmasının Aristoteles’in
Poetika adlı eserinin kayıp kısmının bir özeti
olabileceğini iddia etmiştir. Söz konusu
el yazmaları Poetika’nın yapısına oldukça
benzer bir akışa sahiptir. Tıpkı Poetika’da
olduğu gibi burada da metin, önce poiesis ve
Fig. 2: Parisinus Coislinianus 120, folyo 249v.
(14. - 18. Bölümler), Paris Ulusal Kütüphanesi
mimesis gibi genel kategorilerden başlayıp
alt türlere odaklanır. Poetika’nın tragedya ve
epos çözümlemesine koşut olarak, el yazması
metnin odağında da “gülünç olan” ve gülüncün
teknikleri yer almaktadır.
Aristoteles’in ikinci kitabının bir özeti olduğu
düşünülen bu el yazmalarını kimin, hangi
kaynaktan yazdığı belli değildir. Risale’nin
de dâhil olduğu elyazmaları koleksiyonunun
10. yüzyılda Yunanistan’daki Athos Dağı'nda
bulunan Büyük Lavra Manastırı'nda uzun süre
saklandığı bilinmektedir. El yazmaları, 1643
yılında hitabet hocası (Rhetor) Athanasius
(1571-1663) tarafından Kıbrıs’tan Paris’teki
Seguier de Coislin’e gönderilmiştir. Parşömen
el yazmaları yaklaşık 30cmx20cm ebadında
263 folyodan oluşmakta ve kapsam olarak da
iki farklı alanda yazılar içermektedir. 229.
Folyoya kadarki birinci bölüm İstanbul’daki
patriklerin bir listesini içermektedir. 230. ve
261. arasındaki folyolarda ise Aristoteles’ten
yapılan alıntı, özet ve yorumlar bulunmaktadır.
248v.-249v. numaralı folyolar Coislin Risalesi
(Tractatus Coislinianus) adı verilen metni
içermektedir. (Detaylı bilgi için Janko, 1984, p.
5-6)