Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Charles Sanders Peirce Kongresi: Peirce İstanbul'da/International Congress on Charles Sanders Peirce: Peirce in İstanbul, İstanbul, Türkiye, 23 - 24 Ekim 2025, ss.18, (Özet Bildiri)
Bu sunumda, Charles Sanders Peirce’ün felsefi sisteminde merkezi bir yeri olan “quale” kavramı, onun kategoriler kuramı ve semiyotik anlayışı bağlamında ele alınmaktadır. Peirce, varlığın düşünsel olarak anlaşılabilmesi için üç temel kategoriye — Firstness (birincilik), Secondness (ikincilik) ve Thirdness (üçüncülük) — başvurur. Bu kategoriler arasında Firstness, herhangi bir nesneye, ilişkiye veya yorumlamaya gönderimde bulunmaksızın, salt bir niteliğin (quality) varoluşsal kipini ifade eder. İşte quale, tam da bu kategoriye karşılık gelir. Peirce’e göre quale, bir nesnenin ya da olayın fenomenal görünüşü değil, mantıksal olarak soyutlanmış, ilişkisel olmayan bir nitelik olarak düşünülmelidir. “Kırmızılık”, “sertlik” ya da “acı” gibi ifadeler, deneyimsel değil, mantıksal anlamda ilksel olan quale’leri temsil eder. Bu anlamda quale, bir nitelik olarak yalnızca kendine gönderimde bulunur ve diğer tüm kavramsal belirlenimlerin (ilişki, temsil, yorum) önkoşuludur. Ayrıca Peirce’ün semiyotik teorisinde de quale, ikon türü göstergelerin temelini oluşturur. Çünkü ikonlar, nesneleri onlarla paylaştıkları quale aracılığıyla temsil eder. Örneğin bir harita, temsil ettiği bölgeyle belirli nitelikleri paylaştığı için ikoniktir. Sonuç olarak bu sunumda, quale kavramının Peirce'ün hem mantıksal sınıflandırmasında hem de işaret kuramında nasıl kurucu bir işlev üstlendiği gösterilecektir. Quale, temsilin, anlamın ve hatta bilginin ön-koşulu olarak Peirce felsefesinde benzersiz bir konumdadır.